Kan het zijn dat vrouwen ontwerpen voor levende, ademende 24/7 vrouwen terwijl mannen (dito) ontwerpen voor de denkbeeldige vrouw in hun hoofd-een concept, een schemerideaal?
Door Clara Young
Datum 1 februari 2019
Toen ik styliste Lea-Anne Baxter en art director Alex Gosse vroeg naar het verschil tussen de vrouwelijke blik en de mannelijke blik, keken ze me wezenloos aan. Het duurde even voor we doorhadden dat de verwarring een kwestie van homofonen was: Ze dachten dat ik had gevraagd naar het verschil tussen vrouwelijke “homo’s” en mannelijke “homo’s.”
Maar nadat we de zaken hadden opgehelderd en het hadden gehad over het verschil tussen hoe mannen kleren ontwerpen voor vrouwen en hoe vrouwen kleren ontwerpen voor vrouwen, was de zaak even troebel als altijd – onze homofoon verwisseling bleek een veelzeggende omweg rond de man-vrouw vraag. Want elk gesprek over het verschil tussen hoe mannen en vrouwen naar dingen kijken is zinloos als je er niet aan toevoegt hoe hun specifieke seksuele identiteit (homo, hetero, bi, vragend, aseksueel enzovoort) die blik beïnvloedt, en dan tuimel je in de absurditeit om zelfs maar te proberen een bepaalde universele manier te catalogiseren en toe te schrijven waarop mannen naar dingen kijken en dingen maken en waarop vrouwen naar dingen kijken en dingen maken.
Toen de term “mannelijke blik” halverwege de jaren zeventig ontstond, was het tussen mannen en vrouwen schijnbaar sowieso eenvoudiger. Mannen waren rubberneckers en vrouwen waren rubberneckees, het doelwit van cartooneske 360-graden hoofddraaiers. In de film, waar de term vandaan komt, neemt rubbernecking de vorm aan van tracking shots die griezelig blijven hangen over de heuvels en dalen van het vrouwelijke figurenlandschap. De tegenhanger van de mannelijke camera is natuurlijk de vrouwelijke.
Cinematografen als Rachel Morrison van Mudbound en Maryse Alberti van Creed en The Wrestler portretteren vrouwen als iets wezenlijk anders dan een seksuele prooi. Maar is wellust alles wat de mannelijke blik onderscheidt van de vrouwelijke blik? Kan een vrouwelijke fotograaf of modeontwerper geen vrouw begeren in haar werk? Kan een man een vrouw niet afschilderen als iets anders dan een seksueel begeerlijk wezen? Sekse lijkt een viezige en weinig bevredigende manier om over de blik na te denken. En toch, als het alternatief is om in het konijnenhol van de identiteit te vallen, maakt de pure verscheidenheid ervan elke blik tot een kwestie van individualiteit: niet mannelijk, vrouwelijk, cisgender, transgender, homo of hetero, maar gewoon “mijn.”
Maar dan kijk je naar wat Hedi Slimane heeft geproduceerd bij Celine, waarbij hij de lei van Phoebe Philo heeft schoongeveegd, en lijkt het erop dat er misschien toch iets is met de mannelijke blik versus de vrouwelijke blik. In een interview dat hij na de lente 2019-show gaf, vroeg Slimane zich af: “Is een man die vrouwencollecties tekent een probleem?”
De vrouw die een vrouwencollectie bij Céline tekent, produceert assertieve kleding voor vrouwen die werken, bestuursvergaderingen leiden, mensen verleiden, boodschappen doen en hun kinderen naar karateklas brengen, terwijl de man die een vrouwencollectie bij Céline tekent, microfeestjurkjes voor indie-rockprinsessen produceert.
Het zou kunnen: De vrouw die een vrouwencollectie bij Céline tekende, produceerde assertieve kleding voor vrouwen die werken, bestuursvergaderingen leiden, mensen verleiden, boodschappen doen en hun kinderen naar karateles brengen, terwijl de man die een vrouwencollectie bij Céline tekende, micro-feestjurkjes voor indie-rockprinsessen produceerde. Hij heeft ook de Franse taal onderuitgehaald terwijl hij bezig was. Ongetwijfeld is de Académie française net zo verontwaardigd over Slimane’s verbanning van het accent aigu bij Celine als Philo’s feministen zijn over zijn minachting voor geloofwaardige dagkleding – tenzij je de mannenpakken meetelt.
Het verschil tussen Slimane en Philo is groot. Is het misschien zo dat vrouwen ontwerpen voor levende, ademende vrouwen die 24 uur per dag, 7 dagen per week leven, terwijl mannen ontwerpen voor de denkbeeldige vrouw in hun hoofd – een concept, een schemerideaal? Maar Slimane ontwerpt toch zeker net zo voor de rockbabes van vlees en bloed met wie hij omgaat, als Philo voor corporate A-types. En wat te denken van Dries van Noten, de vlieg in de zalf voor elke theorie dat mannen uitsluitend ontwerpen voor de vrouwelijke hersenspinsels?
Zou het kunnen dat vrouwen ontwerpen voor levende, ademende vrouwen die 24 uur per dag, 7 dagen per week leven, terwijl mannen (idem dito) ontwerpen voor de denkbeeldige vrouw in hun hoofd – een concept, een schemerideaal?
Wat meer is, de fantasievrouwen die rondzweven in de inspirerende ether die de verbeelding van mannen vertroebelt – in ieder geval in de modewereld – zijn ook geen passieve seksspeeltjes; ze neigen vaak meer naar de kant van het roofdier. Alexander McQueen’s muzen waren allemaal vrouwelijke krijgers; hij pantserde ze met korsetten en messcherpe kleermakerij. Dat waren ook de vrouwen van Thierry Mugler en Claude Montana met hun projectiele schoudervullingen. Ze waren monumentaal, ze waren amazone’s, maar waren het echte vrouwen? Nee, maar daar ging het toen ook niet om.
De mode van dit voorjaar zit echter vol met echte en vrouwelijke kleding. Er is ruig schuim bij Marc Jacobs en Rodarte, veel gaas bij Dior en boho bij Chloé en Loewe met hun kosmopolitische jaren ’70 vibe.
Vooral dat laatste is een tweede natuur voor Vanessa Seward. De Frans-Argentijnse ontwerpster, die tot voor kort door A.P.C. werd gesteund, is de favoriete Franse vrouw voor kleren die men ook echt draagt. “Ik heb een zeer instinctieve benadering van mode,” zegt ze. “Ik zie wat de andere ontwerpers doen, wat er op straat gebeurt, wat mijn vrienden dragen, en dat gaat onbewust door mijn brein en dan, voila, de collectie komt eruit.”
Niettemin verzet Seward, die vroeger glamoureuze jurken voor Azzaro ontwierp, zich tegen het idee dat vrouwelijke ontwerpers alleen goed zijn in het maken van praktische kleding, dat ze ongevoelig zijn voor vluchten van fantasie. “Het is het idee dat vrouwen alleen maar kunnen koken voor alledag en mannen alleen maar grande cuisine kunnen bereiden,” zegt ze. “Zo is het ook in de mode: Mannen doen couture. Maar dat is niet waar. Aan het begin van de eeuw waren het vrouwen als Vionnet en Grès.”
“Het is het idee dat vrouwen alleen maar alledaags kunnen koken en mannen de grande cuisine. Zo is het ook in de mode: Mannen maken couture.”
Zo ook Donatella Versace, die zowel prêt-à-porter als couture produceert. De Versace-vrouw die door haar broer Gianni is bedacht en door Donatella is gekoesterd, is nooit een vreemde geweest op het gebied van sexiness, maar het rentmeesterschap van mevrouw Versace over het huis is een case study in de langzame triomf van de vrouwelijke blik over de mannelijke blik. Het kenmerkende goud/zwarte kleurenschema, de rokjes met splitjes, de plooiende halslijnen en de godinnenjurken zweven nog steeds rond, maar ze hebben de laatste tijd plaatsgemaakt voor iets dat grenst aan Prada-like. Donatella’s vrouwen zijn niet Gianni’s sex Barbies; ze zijn slow burns en zeer in overeenstemming met haar trouwe hoewel fatalistische feminisme.
Wat blijft er dan over? Een verwaterd idee dat mannen het ontwerpproces beginnen met een idee, terwijl vrouwen het beginnen met een persoon. Maar trappen we daar echt in? Want of modehuizen nu door mannen of vrouwen worden geleid, het beeld dat zij van vrouwen op de catwalk schetsen is buitengewoon vergelijkbaar.
De modellen zien er allemaal uit als ongeloofwaardige, androgyne eenhoorns met lange armen. Een vriend van mij die voor veel tophuizen leiding heeft gegeven aan de kleermakerij (en die anoniem wenst te blijven) vertelde me dat voordat ze beginnen met het passen en draperen van Stockman-mannequins, ze die moeten voorbereiden. Ze plakken natte handschoenen over de boezem van de mannequin en laten die een nacht liggen om zachter te worden. De volgende dag slaan ze de borsten plat, als Milanese koteletten, en gaan dan verder met het draperen en spelden rond de nieuw geschonden vorm. Mijn vriend zegt dat alle topmodehuizen op dezelfde manier te werk gaan, door beelden van anatomisch fictieve vrouwen te maken en door te geven.
De leiding van mevrouw Versace over het huis is een gevalstudie van de langzame triomf van de vrouwelijke blik over de mannelijke blik.
Tegen de tijd dat de kleding in de winkels ligt, is wat we krijgen relatief aangepast aan echte lichamen – ze moeten natuurlijk verkopen – maar er is een krachtig uniseks ideaal in werking dat weinig te maken heeft met de manier waarop velen van ons gevormd zijn. En wie schuift ons hierin? Mode. En het komt van mannen en vrouwen.
