Het heilige in Mexico ontvouwt zich in meerdere dimensies. Het spirituele, het religieuze en het goddelijke doordringen de dagelijkse handelingen op een heel bijzondere manier. Bovendien worden diverse tradities met elkaar verweven om het zeer brede panorama van ons wereldbeeld te verwoorden.
Nagenoeg al onze gebruiken, vooral de diepst gewortelde, beantwoorden aan de herkenning van een symboliek die zich niet op het eerste gezicht openbaart. En zelfs zij die geen godsdienst belijden, vereren de kostbare Mexicaanse gebruiken, zonder ze in vraag te stellen, omdat de uitoefening ervan een balsem is die de persoonlijke identiteit troost, door de band met de gemeenschap en haar verbeelding.
Van de nauwe en sympathieke relatie die wij Mexicanen met de dood hebben, tot de vreemde rituelen om geluk te brengen in het nieuwe jaar, zijn er in Mexico gebruiken die zelfs sommige Mexicanen verbazen. En hoewel vele daarvan hun oorsprong vinden in één enkele godsdienst, is ons land, dat zo verscheiden is, er niet aan ontkomen ze te herinterpreteren en te herdefiniëren met de visie van pre-Spaanse geloofsovertuigingen of de geest van hedendaagse ideologieën.
Dit zijn enkele van onze mooiste gebruiken:
- De doden voeden, omdat ze er nog zijn
- Voor elke kwaal zijn er huismiddeltjes
- Tamales met een driftbui, krijgen een schop
- Verlies uw geduld niet, want als u het verliest, verliest u uw weg
- Goed geluk is geen puur geluk
- Het enige wat verplicht is, is te genieten van de dankzegging
- Mexicaanse zinnen die alles zeggen
De doden voeden, omdat ze er nog zijn
Het offer aan de doden dat jaarlijks in Mexicaanse huizen wordt gebracht, combineert Mexicaanse en pre-Spaanse symboliek. Elk van zijn elementen beantwoordt aan een speciale betekenis. De voedselgerechten zijn de belangrijkste elementen. Het is een van onze sterkste gebruiken, de doden te voeden. Men gelooft dat zij de essentie van het voedsel ontvangen en dat de materie door de levenden wordt opgegeten. Terwijl sommigen ervoor kiezen om het favoriete voedsel en snoepgoed van hun geliefde doden in de ofrenda te plaatsen, ontbreken de traditionele pan de muerto of moles met kip en rijst nooit.
Voor elke kwaal zijn er huismiddeltjes
Mexicanen hebben een slechte reputatie op het gebied van zelfmedicatie. En die reputatie is niet zonder reden. Het is mogelijk dat we te veel vertrouwen op onze medicinale kennis. En dit heeft een interessante achtergrond: wij verkiezen huismiddeltjes boven bezoekjes aan de dokter. Kruiden- en bloesemthee kan alles genezen, van een simpele verkoudheid tot ernstige infecties. En het lijdt geen twijfel dat bouillons, warme baden, alcoholmaskers, zuiveringen, massages en andere huismiddeltjes ons eeuwenlang gezond hebben gehouden.
Tamales met een driftbui, krijgen een schop
Weinig gebruiken zijn zo merkwaardig als het ritueel rond de bereiding van tamales. Er zijn evenveel soorten tamales als er taco’s zijn. Zij zijn een van de belangrijkste voedingsmiddelen in onze gastronomie en in elke streek van het land komen zij op een bijzondere manier tot hun recht. En ondanks het feit dat tamales zo gewoon zijn en zo vaak voorkomen, zijn ze niet gemakkelijk te bereiden. Het gevulde en verpakte deeg van de totomoxtle (gedroogde maïskaf) wordt in een stoompan gelegd, die wordt gesloten en, in een daad van geloof, gedurende ongeveer een uur en twintig minuten onaangeroerd wordt gelaten.
Je kunt de tamales onderweg niet controleren, dus het kan misgaan en je merkt het pas aan het eind. Het tamale deeg kan snijden en klonterig worden. Dus als je ze in de pot doet, geeft de tamalero of tamalera ze een zegen. Vervolgens worden, wanneer de stoomoven is afgedekt, een paar repen totomoxtle om de oren gebonden (agarraderas), zodat de stoomoven niet de roddels hoort die in de keuken worden verteld. Het wordt aanbevolen nooit tamales te koken in woede, omdat het de tamales aantast en ze een “driftbui” krijgen en niet klaarkomen. Als het fout gaat, moet de tamalero of tamalera de tamales uitschelden. Sommigen roepen scheldwoorden naar hen, anderen schoppen of slaan op de pot. Daarom worden sommige stomers geslagen of “pachacateadas”.
Verlies uw geduld niet, want als u het verliest, verliest u uw weg
Piñatas zijn een van onze mooiste gebruiken. Ze worden oorspronkelijk gebroken op posadas en hebben de vorm van een ster met zeven toppen. Elke spies vertegenwoordigt een hoofdzonde en men is geblinddoekt, want men vecht met blind geloof. Als je het breekt, krijg je de beloning die je verdient. Tegenwoordig zijn piñata’s synoniem met feesten en we breken ze ook op verjaardagen en andere feestelijkheden. Sommige stellen geliefde personages voor en andere, in navolging van de traditie om het negatieve te breken, verachte personages.
Goed geluk is geen puur geluk
Sommigen noemen deze rituelen bijgeloof, maar voor veel Mexicanen ligt het lot in de palm van hun hand. Het gaat allemaal om het naleven van gebruiken, om ervoor te zorgen dat het nieuwe jaar gevuld is met goedheid. Sommige van deze gebruiken vinden hun oorsprong in andere landen, maar meer dan één Mexicaan volgt ze naar de letter.
Om overvloed te verzekeren, spreidt men linzen op de deur van het huis. Het dragen van een muntje in de schoen tijdens de nieuwjaarsviering belooft dat het niet aan geld zal ontbreken. Anderen vegen het huis uit de straat op, negatieve dingen wegjagend. Een variant is het gooien van water, wat verdriet vertegenwoordigt.
Het enige wat verplicht is, is te genieten van de dankzegging
De tequio was vroeger de dwangarbeid die de Spanjaarden de Indianen oplegden als eerbetoon, maar nu noemen we dit in Mexico collectieve karweitjes. Tequio is nu de kostbare gewoonte om een lid van de gemeenschap te ondersteunen bij fysieke arbeid, zoals het vrijmaken van een stuk land, het oprapen van puin van een bouwplaats of maïs van een maïsveld. Zo krijgt het zijn pre-Spaanse functie terug, toen het “tequiutl” werd genoemd voor dat samenwerkingswerk dat te maken had met een handeling die kon worden beschouwd als een daad van burgerparticipatie en die de gemeenschap beslist versterkte. De tequio wordt vervuld op voorwaarde dat, wanneer men het nodig heeft, alle andere leden van een gemeenschap hun eigen werk ondersteunen. Aan het eind wordt er voor iedereen eten en drinken geserveerd, misschien stoofvlees taco’s en frisdrank, als dank aan degenen die de tequio bijwonen.
Mexicaanse zinnen die alles zeggen
Er zijn zinnen die, hoe goed je ook Spaans spreekt, als je de Mexicaanse communicatie niet onder de knie hebt, je gewoon niet goed snapt, of in ieder geval niet verstaat.
Het klassieke “Pos sí” (met zijn varianten, “pues sí” en “pus sí”), maakt duidelijk dat men het ermee eens is, ook al is men het niet noodzakelijk eens, noch met zijn gesprekspartner, noch met de huidige omstandigheden.
Zo ook het “ni modo” of “ni pedo”, dat je dwingt aan het werk te gaan in een verre van ideale context.
En natuurlijk niet te vergeten het “por ahí”, dat, als antwoord op “waar was je?” of “waar is die en die?”, betekent: no sé, of, in het eigenlijke geval “qué te importa”. Geef me de deste of de desta, drukt heel duidelijk uit dat je dat ding nodig hebt dat duidelijk nuttig is om een probleem van het moment op te lossen. Als je niet weet wat “el deste o la desta” is, pus ni modo.
*Images: 1) Joshua Bousel; 2) David Leonardo Méndez/Flickr; 3) Siete Coyote/Flickr; 4) Joshua Bousel; 5) Tomás Roggero/Flickr; 6) Eneas de Troya/Flickr; 7) Carlos Suárez/Flickr; 8) El Chingonario
