Een lezer schreef me onlangs om lichte kritiek te leveren op het feit dat ik Animal Farm en Nineteen Eighty-Four van George Orwell “cultklassiekers” heb genoemd, met de suggestie dat ze in plaats daarvan de inferieure term “verplichte lectuur” zouden verdienen. Wat is nu eigenlijk een klassieker, en waarom zouden we ons daar druk over maken? Richard J. Smith heeft bij de bespreking van het iconische oude Chinese Boek der Veranderingen een checklist met vier punten voorgesteld en Simon Crtichley heeft ons laten zien hoe we ze moeten lezen. Maar de meest essentiële vraag is misschien wel waarom de klassieken gelezen moeten worden. Dat is precies wat de geliefde Italiaanse schrijver Italo Calvino (15 oktober 1923 – 19 september 1985) behandelt in zijn boek Why Read the Classics? (openbare bibliotheek) – een soort “klassieker” op zich.
In deze verzameling essays over klassieke literatuur komt Calvino ook met deze 14 definities van een “klassieker”:
De klassiekers zijn die boeken waarover je mensen meestal hoort zeggen: ‘Ik herlees…’, nooit ‘Ik lees….
De klassieken zijn die boeken die een dierbare ervaring vormen voor hen die ze hebben gelezen en ervan hebben gehouden; maar ze blijven een even rijke ervaring voor hen die de kans om ze te lezen voorbehouden voor wanneer ze in de beste conditie zijn om ervan te genieten.
De klassieken zijn boeken die een bijzondere invloed uitoefenen, zowel wanneer ze zich als onvergetelijk in onze verbeelding prenten, als wanneer ze zich verschuilen in de lagen van het geheugen, vermomd als het individuele of het collectieve onbewuste.
Een klassieker is een boek dat bij elke herlezing een even groot gevoel van ontdekking geeft als bij de eerste lezing.
Een klassieker is een boek dat zelfs wanneer we het voor de eerste keer lezen, het gevoel geeft iets te herlezen wat we al eerder hebben gelezen.
Een klassieker is een boek dat nooit alles heeft uitgeput wat het zijn lezers te zeggen heeft.
De klassiekers zijn de boeken die tot ons komen met het aura van eerdere interpretaties, en die de sporen achter zich laten die ze hebben achtergelaten in de cultuur of culturen (of alleen in de talen en gewoonten) waar ze doorheen zijn gegaan.
Een klassieker is een werk dat voortdurend een pulvisculaire wolk van kritisch discours om zich heen genereert, maar dat de deeltjes altijd weer afschudt.
Klassiekers zijn boeken die, hoe meer we ze van horen zeggen denken te kennen, des te origineler, onverwachter en vernieuwender we ze vinden wanneer we ze daadwerkelijk lezen.
Een klassieker is de term die wordt gegeven aan een boek dat het hele universum gaat vertegenwoordigen, een boek op gelijke voet met oude talismannen.
‘Uw’ klassieker is een boek dat u niet onverschillig kan laten, en dat u helpt uzelf te definiëren in relatie tot of zelfs in tegenstelling tot het boek.
Een klassieker is een werk dat vóór andere klassiekers komt; maar wie eerst andere klassiekers heeft gelezen, herkent onmiddellijk zijn plaats in de genealogie van de klassieke werken.
Een klassieker is een werk dat het lawaai van het heden tot een achtergrondruis degradeert, waar de klassieken tegelijkertijd niet zonder kunnen.
Een klassieker is een werk dat als achtergrondruis blijft voortbestaan, zelfs wanneer er een heden heerst dat er volstrekt onverenigbaar mee is.
Misschien wel het meest poëtisch is Calvino’s elfde definitie, waarin hij het idee verwoordt dat er zelfs in een zo deterministisch universeel begrip als “klassieker” ruimte is voor subjectiviteit, en waarin hij een geestig antwoord geeft op de pietluttige lezer: “‘Jouw’ klassieker is een boek waar je niet onverschillig tegenover kunt blijven, en dat je helpt jezelf te definiëren in relatie tot of zelfs in oppositie tot het.”
Aanvulling met Calvino over burgerrechten, de twee soorten schrijvers, fotografie en de kunst van aanwezigheid, en hoe jezelf te laten gelden en te leven met integriteit.
