Beitels slijpen

Ik weet dat je het al eerder hebt gehoord, maar het is waar: scherp gereedschap is veiliger gereedschap. De beitel is daar een perfect voorbeeld van. Een botte beitel heeft meer kracht nodig om te draaien; hoe groter de kracht die wordt uitgeoefend, hoe groter de kans dat hij uit de holte glijdt of wegglijdt en jou snijdt in plaats van het hout. Doffe beitels hebben ook de neiging om hout te pletten in plaats van te snijden, dus het werk dat wordt gedaan met een doffe beitel is merkbaar inferieur.

Het scherp houden van uw houtbeitels is niet moeilijk. Tenzij u ze vaak gebruikt, hoeft u ze niet eens meer dan een of twee keer per jaar te slijpen, of misschien zelfs minder. Maar dat veronderstelt dat ze op de juiste manier worden bewaard: als je hun randen beschermt, hoeven ze minder vaak te worden geslepen.

Het natte- versus watersteen-debat. Toen ik een jongen was, was er op mijn lagere school een voortdurende discussie tussen de Ford-aanhangers en de Chevy-aanhangers. De discussie werd niet gekenmerkt door de uitdrukking van complexe gedachten; het was meestal een kwestie van de ene kant aandringen, “Fords zijn beter” en de andere kant te counteren, “No way, Chevys zijn de beste.” Het behoeft geen betoog dat het geschil nog niet is opgelost.

Een soortgelijk eeuwigdurend meningsverschil doet zich voor onder de slijperij-menigte. Er wordt gestreden tussen de water- en de oliebewerkers: de eersten gebruiken water als smeermiddel, terwijl de oliebewerkers snijolie op petroleumbasis gebruiken om het slijpen te vergemakkelijken. Welke steen verdient de voorkeur?

Een tijd lang dacht ik dat de oliebezitters het voor het zeggen hadden, met hun overtuiging dat de Arkansas steen de ultieme slijpsteen was. Maar in de afgelopen jaren hebben de wet-stoners hun stempel gedrukt op de Japanse waterstenen, die uitstekend zijn. Voor mij komt het hier op neer: om scharen, messen, beitels of welk ander handgereedschap dan ook te slijpen heb je een slijpsteen nodig. Dat is een gegeven. En je moet het goed doen, met de juiste voorbereiding, geduld en procedure: Ik laat de beslissing over welke steen het beste is aan anderen over. Ik stel voor dat je een gewone slijpsteen van hoge kwaliteit koopt en hem goed gebruikt, waarbij je de kant van het argument kiest die je wilt. Experimenteer met beide, als je wilt. Maar gebruik en bewaar de steen met dezelfde zorg die u aan uw beitels besteedt.

Slijpen van de afschuining. Tenzij er inkepingen in het gereedschap zitten of de rand door het vele slijpen is afgevlakt, is het meestal niet nodig de rand op een wieltje te slijpen. Als het nodig is, gebruik dan een slijpmal om het blad op de juiste hoek van de afschuining te houden. Druk de beitel zachtjes tegen het wiel, beweeg hem heen en weer over het oppervlak van de steen, waarbij u gelijkmatig druk uitoefent.

Voorbereiden van de steen. Smeer de steen volgens de bijgeleverde instructies. In het geval van waterstenen betekent dit over het algemeen dat de steen voor gebruik enkele minuten in een bad met schoon water moet worden ondergedompeld; bij oliestenen betekent dit dat een laagje fijne snijolie op de steen moet worden aangebracht. Het water of de olie zorgt ervoor dat de fijne staaldeeltjes die van de te slijpen rand zijn afgeslepen, op het oppervlak van de steen drijven, waardoor wordt voorkomen dat de steen verstopt raakt. Zorg ervoor dat de steen schoon is voordat u begint met slijpen.

De meeste slijpstenen hebben twee kanten, een grove en een fijne. U begint met de grove steen en gaat dan verder met het fijne vlak.

Het slijpproces. Houd de beitel met de schuine kant plat tegen de steen. Gebruik beide handen om de beitel vast te houden, en schuif hem heen en weer over het oppervlak van de steen. Zorg ervoor dat de beitel steeds de juiste hoek houdt ten opzichte van de steen (of, om het anders te zeggen, niet schommelen met de beitel, maar precies schuiven). Wees ook niet gehaast, maar wrijf de schuine kant van de beitel langs de steen in een vloeiende, gelijkmatige beweging.

Gebruik het gehele oppervlak van de steen. Te veel slagen op hetzelfde gebied van de steen zal leiden tot ongelijkmatige slijtage, misschien een holte achterlatend die ongelijkmatige randen zal slijpen.

Herhaal het slijpproces op het fijne oppervlak van de steen.

Verwijder de braam. Door de steen zal een klein deel van het blad over de achterkant van de beitel zijn gestoken, waardoor een lichte braam is ontstaan. Om deze te verwijderen, draait u de beitel op zijn rug (schuine kant naar boven) en houdt u hem op gelijke hoogte met het oppervlak van de fijne steen. Schuif de beitel een paar keer heen en weer, waarbij u erop let dat de achterkant vlak op het stenen oppervlak ligt.

Sommigen geven de voorkeur aan een grondige stropping in dit stadium, dat wil zeggen dat u het blad van de beitel over een leren oppervlak haalt waarop een polijstpasta is aangebracht. Een paar slagen zijn zeker niet schadelijk voor het blad, maar zijn niet essentieel.

Nadat u klaar bent met het slijpproces, veegt u alle resten van de steen af met een schone doek.

De micro-snede. Een andere optionele stap die sommigen verkiezen is het toevoegen van een tweede, steilere afschuining aan de punt van het lemmet. Slechts een paar slagen op de fijnste steen zijn nodig, met de punt op een helling die misschien vijf graden steiler is dan de vorige slijpbeurt. Ook dit is optioneel en, voor de beginnende slijper, een onnodige complicatie.

Slijpen van schaafijzers. De beitelachtige bladen in schaven, genaamd schaafijzers, worden op vrijwel dezelfde manier geslepen als beitels. Volg dezelfde procedure, behalve dat de hoek waarin het schaafijzer aan de steen wordt aangeboden groter moet zijn bij dommekrachten of schaafmachines (misschien vijfenveertig graden) of kleiner bij blokschaven (ongeveer twintig graden). Overeenkomen met de oorspronkelijke hoek zo dicht als je kunt.