De 5 Elementen van de Dramatische Structuur: De piramide van Freytag begrijpen

Wat is de piramide van Freytag, en hoe kan het je helpen betere verhalen te schrijven? Simpel gezegd is de piramide van Freytag een vijfdelige kaart van de dramatische structuur zelf. Als je de vijf stappen van de piramide van Freytag begrijpt, weet je beter wat een sterk en meeslepend verhaal is.

De meeste verhalen volgen een eenvoudig patroon dat de piramide van Freytag wordt genoemd.

Verhalen vertellen is een van de oudste tradities van de mensheid, en hoewel de kunst van het creatief schrijven tientallen genres en duizenden talen doorkruist, is de eigenlijke vertelformule niet zo veel veranderd. Of je nu korte verhalen schrijft, scenario’s, non-fictie, of zelfs wat verhalende poëzie, de meerderheid van de verhalen volgt een vrij eenvoudig patroon dat de piramide van Freytag wordt genoemd.

Inleiding tot de piramide van Freytag

Wat is de piramide van Freytag? De romanschrijver Gustav Freytag ontwikkelde deze vertelpiramide in de 19e eeuw, als beschrijving van een structuur die fictieschrijvers al millennia lang gebruikten. Het is vrij beroemd, dus je hebt het misschien horen noemen in een oude Engels klas, of misschien meer recent in een van onze online fictie schrijven cursussen.

Freytag’s Piramide beschrijft de vijf belangrijkste stadia van een verhaal, het aanbieden van een conceptueel kader voor het schrijven van een verhaal van begin tot eind. Deze stadia zijn:

1. Expositie
2. Opromende actie
3. Climax
4. Vallende actie
5. Resolutie

Hier volgt de vijfdelige structuur van de piramide van Freytag in diagramvorm.

Stadia van een verhaal: Diagram van de piramide van Freytag

Als je je volgende verhaal wilt schrijven of een verhaal wilt bijschaven dat je net hebt geschreven, lees dan meer over de piramide van Freytag en wat elk element voor je schrijfwerk kan betekenen.

De piramide van Freytag: Expositie

Jouw verhaal moet ergens beginnen, en in de piramide van Freytag begint dat met de expositie. Dit deel van het verhaal introduceert in de eerste plaats de belangrijkste fictionele elementen – de setting, personages, stijl, enz. In de expositie richt de schrijver zich uitsluitend op het opbouwen van de wereld waarin het conflict van het verhaal zich afspeelt.

De lengte van je expositie hangt af van de complexiteit van het conflict van het verhaal, de omvang van de wereld die wordt geschreven, en de eigen persoonlijke voorkeur van de schrijver. Tolkiens Lord of the Rings is doorspekt met achtergrondverhalen en uiteenzettingen, die vaak hoofdstukken van pure wereldbouw beslaan. C.S. Lewis daarentegen geeft heel weinig uitleg in de Kronieken van Narnia, en kiest ervoor om het conflict te verstrengelen met de opbouw van de wereld. Maar of je uiteenzetting nu vijftig pagina’s of maar één zin beslaat, gebruik dit deel van het verhaal om lezers te trekken. Maak je fictieve wereld net zo echt als deze.

Je uiteenzetting moet eindigen met het “ophitsende incident” – de gebeurtenis die het hoofdconflict van het verhaal in gang zet.

Freytag’s Piramide: Stijgende actie

De stijgende actie verkent het conflict van het verhaal tot aan de climax. Vaak worden de dingen in dit deel van het verhaal “erger”: iemand neemt een verkeerde beslissing, de antagonist doet de hoofdpersoon pijn, nieuwe personages maken het plot nog ingewikkelder, enzovoort.

Voor veel verhalen neemt de stijgende actie de meeste bladzijden in beslag. Maar terwijl dit deel van het boek het conflict en de complicaties van het verhaal verkent, moet de stijgende actie veel meer onderzoeken dan alleen de plot van het verhaal. In de stijgende actie krijgt de lezer vaak toegang tot belangrijke stukken achtergrondverhaal. Naarmate het conflict zich ontvouwt, moet de lezer meer te weten komen over de motieven van de personages, de wereld van het verhaal, de thema’s die worden verkend, en misschien wil je ook een voorbode geven van de climax.

Ten slotte, als je terugkijkt op de stijgende actie van het verhaal, moet het duidelijk zijn hoe elk plotpunt samenhangt met de climax en de nasleep van het verhaal. Maar laten we eerst de climax schrijven.

Freytag’s Piramide: Climax

Natuurlijk is elk deel van je verhaal belangrijk, maar als er één deel is waar je echt wilt landen, is het de climax. Hier, het conflict van het verhaal pieken en leren we het lot van de hoofdpersonen. Veel schrijvers beginnen aan de climax van hun verhaal in de overtuiging dat het kort, snel en vol actie moet zijn. Hoewel sommige verhalen een climax in deze stijl vereisen, is er geen strikte formule voor het schrijven van een climax. Denk aan de climax als het “keerpunt” in het verhaal – het centrale conflict wordt aangepakt op een manier die niet ongedaan kan worden gemaakt.

Of de climax slechts één scène of meerdere hoofdstukken is, is aan jou, maar onthoud dat je climax niet alleen het keerpunt in de plotstructuur van het verhaal is, maar ook de thema’s en ideeën. Dit is je kans om commentaar te geven op welk concept dan ook dat de verhaallijn van je verhaal drijft, en de lezer een emotionele takeaway te geven.

Note: voor toneelschrijvers is de climax meestal de middelste akte, hoewel natuurlijk niet elke theaterproductie de regels volgt.

Freytag’s Piramide: Vallende Actie

In Vallende Actie verkent de schrijver de nasleep van de climax. Ontstaan er andere conflicten als gevolg daarvan? Hoe geeft de climax commentaar op de centrale thema’s van het verhaal? Hoe reageren de personages op de onomkeerbare veranderingen die de climax teweegbrengt?

De aflopende actie van het verhaal is vaak het lastigste deel om te schrijven. De schrijver moet losse eindjes van het hoofdconflict aan elkaar knopen, bredere concepten en thema’s verkennen, en het verhaal in de richting van een of andere vorm van een resolutie duwen, terwijl de focus nog steeds op de climax en de nasleep ervan blijft liggen. Als de stijgende actie het verhaal wegduwt van “normaal”, is de dalende actie een terugkeer naar een “nieuw normaal”, hoewel stijgende en dalende actie er dramatisch anders uitzien.

Tegzelfdertijd moet het verhaal de lezer nog steeds boeien. Zorg er bij het schrijven van de dalende actie van het verhaal voor dat je de wereld van het verhaal, de mysteries die in die wereld liggen en al het andere dat je verhaal boeiend maakt, verder uitbouwt.

Freytag’s Piramide: Resolutie/Denouement

Hoe eindig je een verhaal? Een van de meest frustrerende onderdelen van het schrijven is uit te vinden waar het verhaal eindigt. Theoretisch kan het verhaal eindeloos doorgaan, vooral in de nasleep van een levensveranderende climax, of zelfs als het verhaal zich in een alternatieve wereld afspeelt.

De ontknoping van het verhaal houdt in dat de losse eindjes van de climax en de dalende actie aan elkaar worden geknoopt. Soms betekent dit dat de nasleep van het verhaal tot een huiveringwekkende conclusie – de protagonist sterft, de antagonist ontsnapt, een fatale fout heeft fatale gevolgen, enz. Andere keren eindigt de ontknoping op een luchtiger noot. Misschien leert de hoofdpersoon van zijn fouten, begint hij een nieuw leven, of vergeeft hij en corrigeert hij wat het conflict in het verhaal heeft uitgelokt. Hoe dan ook, gebruik de resolutie om je gedachten over de thema’s van het verhaal voort te zetten, en geef de lezer iets om over na te denken nadat het laatste woord is gelezen.

Sommige schrijvers gebruiken ook de term “ontknoping” wanneer ze het over de resolutie hebben. Een ontknoping verwijst naar de laatste gebeurtenis die de losse eindjes van het verhaal aan elkaar knoopt, soms uitgedrukt in de epiloog of slotscène van het verhaal.

Sluitende gedachten over de dramatische structuur

Hoewel sommige literaire werken de traditionele vertelstructuur van de piramide van Freytag doorbreken of proberen om te keren, heeft elk verhaal een relatie tot deze vijf dramatische elementen. Het hebben van een dramatische structuur is de eerste stap naar een volledige verhaal outline, die vooral belangrijk is voor langere werken van fictie-vooral het schrijven van de roman. Zodra je deze onderdelen van het verhaal hebt verfijnd, heb je je volgende creatieve werk van begin tot eind geschreven!

Zie onze komende Creative Writing Cursussen