De echte 'Koning en ik' – het verhaal van de nieuwe Thaise koning's beroemde voorvader

Door Panu Wongcha-um

BANGKOK (Reuters) – De uitgebreide kroningsceremonie van koning Maha Vajiralongkorn dit weekeinde in Thailand heeft een rijke geschiedenis. De uitgebreide kroningsceremonies van koning Maha Vajiralongkorn in Thailand dit weekend zijn doordrenkt van geschiedenis en een showcase voor de rijke boeddhistische cultuur van het koninkrijk voor de wereld.

Voor velen in het Westen wordt de Thaise monarchie echter nog vaak geassocieerd met een andere koning – het personage gespeeld door Yul Brynner in de Hollywoodmusical “The King and I” uit 1956.

Die film is verboden in Thailand omdat de voorstelling van koning Mongkut – de betovergrootvader van de huidige koning – als respectloos en onjuist wordt beschouwd.

In de film werd de koning, gespeeld door Brynner, afgeschilderd als een humeurige, ijdele, onwetende en vrouwenhatende vorst die zachter werd dankzij de invloed van de dappere Engelse gouvernante van de kinderen.

In feite wordt Koning Mongkut, die regeerde van 1851 tot zijn dood in 1868, door veel historici gezien als een hervormingsgezinde voor zijn tijd.

De koning, ook bekend als Rama IV, was 47 toen hij de troon besteeg na de dood van zijn halfbroer.

Hij had 27 jaar doorgebracht als boeddhistische monnik en stichtte een hervormingsgezinde boeddhistische sekte die nog steeds in Thailand wordt beoefend.

In die tijd bestudeerde hij vreemde talen als Engels en Latijn, maar ook wiskunde en westerse astronomie via gesprekken met christelijke missionarissen en via boeken.

Als koning voerde Mongkut een reeks sociale en onderwijshervormingen door, waaronder maatregelen ter verbetering van de rechten van de vrouw en ter modernisering van het leger.

Zijn passie voor leren leidde ertoe dat hij in de jaren 1860 een Engelse vrouw, Anna Leonowens, in dienst nam als mentor voor een aantal van zijn 32 echtgenotes en concubines en 82 kinderen.

Leonowens’ contemporaine verslag van haar ervaring, “The English Governess at the Siamese Court”, werd bijna een eeuw later de basis voor de gefictionaliseerde roman “Anna and the King of Siam” van Margaret Landon die zowel een Rodgers en Hammerstein musical op Broadway als de Hollywood film inspireerde.

CULTURE SHOCK

Leonowens’ boek is – in tegenstelling tot zijn gefictionaliseerde nakomelingen – niet verboden in Thailand en werd dit jaar zelfs opnieuw vertaald in het Thais.

Terwijl de officiële Thaise geschiedenis Leonowens’ werken afdoet als onnauwkeurig en overdreven sensationeel, zien veel historici haar werk nu als een waardevol inzicht in de botsing van wereldbeelden tussen het negentiende-eeuwse Siam en de koloniale mogendheden.

“Haar werken geven een inkijkje in de cultuurschok tussen Oost en West,” zei Somrit Luechai, een onafhankelijke geleerde.

“Hier is een Victoriaanse Engelse dame met sterke opvattingen tegen slavernij en prostratie en ze botste duidelijk met de Thaise elite die een heel ander wereldbeeld en gedrag had over de rechten van mensen in die tijd,” zei hij.

Het idee dat Leonowens koning Mongkoet kennis liet maken met westerse ideeën is echter overdreven, zeggen historici.

“Koning Mongkoet en andere edelen maakten gebruik van westerse missionarissen om hun huishouden Engels, westerse omgangsvormen en andere kennis bij te brengen, ruim voor de komst van Leonowens,” vertelde Kanthika Sriudom, een historicus aan de Rangsit Universiteit, aan Reuters.

“Al tijdens het bewind van Rama III waren veel Siamese edelen in staat om Europese boeken te lezen,” zei ze.

Thaise historici betwisten ook Leonowens’ relaas over hoe de koning zijn vrouwen mishandelde, en zeggen dat Mongkoet in feite de eerste vorst was die vrouwen aan zijn hof onderwijs gaf.

Hij stond ook toe dat concubines die hem geen kinderen baarden het paleis verlieten en hertrouwden, waarmee hij brak met de oude traditie.

Over één ding zijn zowel Thaise als westerse historici het eens: Mongkoet en Leonowens hadden hoogstwaarschijnlijk niet iets wat op een romance leek. En ze hebben nooit – zoals in de beroemde filmscène – samen een polka gedanst op de melodie “Shall We Dance?”