Feline Infectieuze Anemie

FELINE INFECTIOUS ANEMIA

(ook wel “Feline Hemotropic Mycoplasmosis” of infectie door Hemobartonella felis genoemd, of
infectie door Mycoplasma haemofelis of door Mycoplasma haemominutum of door Mycoplasma turicensis)

Parasitaire organismen overleven door zich aan een gastheer te hechten en het lichaam van de gastheer te gebruiken om te gedijen, meestal ten koste van de gastheer. Parasieten vinden zichzelf beschermd tegen de harde veranderingen in temperatuur en vochtigheid van de buitenwereld wanneer zij leven in het rijke, warme lichaam van hun gastheer. De parasieten waar dit artikel over gaat zijn speciale bacteriën die zich hechten aan de eigenlijke rode bloedcelmembranen van hun gastheer, vrolijk rondrijden, zich voeden en zich voortplanten totdat het immuunsysteem van de gastheer hen ziet en begint met het vernietigen van rode bloedcellen in een poging ze te verwijderen.

Mycoplasma Haemofelis (vroeger Hemobartonella felis genoemd) en zijn kleinere verwanten

Het agens van wat traditioneel “infectieuze anemie bij katten” wordt genoemd, is een organisme dat Mycoplasma haemofelis wordt genoemd.” Dit organisme is technisch gezien een bacterie, maar behoort tot een speciale groep bacteriën die “mycoplasma’s” worden genoemd. Mycoplasma’s verschillen van andere bacteriën omdat zij geen celwand hebben die hun microscopisch kleine lichaampjes omgeeft en beschermt. Zij kunnen in het laboratorium niet worden gekweekt zoals normale bacteriën, omdat zij zich in levende cellen moeten bevinden. Dit kenmerk maakt het niet alleen moeilijk ze te vinden, maar beperkt ook de behandeling tot antibiotica die in een gastheercel kunnen doordringen.

Deze grafiek toont een aantal rode bloedcellen die door Mycoplasma haemofelis zijn geparasiteerd.
De kleine puntjes in de rode bloedcellen zijn mycoplasma-organismen die aan het buitenoppervlak van de rode bloedcellen vastzitten.
(Fotokrediet: NR387241 via Wikimedia Commons)

De term “infectieuze anemie bij katachtigen” wordt sinds kort ook als onjuist beschouwd, omdat er veel infectieuze organismen zijn die bloedarmoede (gebrek aan rode bloedcellen) kunnen veroorzaken. Om deze reden is de ziekte zelf omgedoopt tot “Feline Hemotropic Mycoplasmosis”, wat letterlijk betekent een bloedinfectie van mycoplasma organismen bij katten.

Hemobartonella felis, zoals het toen werd genoemd, werd voor het eerst ontdekt in Afrika in 1942, maar het werd niet herkend als een mycoplasma tot onlangs met de komst van gensequencing. Dit heeft geleid tot een hernoeming van Hemobartonella felis tot Mycoplasma haemofelis, hoewel veel dierenartsen na tientallen jaren beroemdheid onder de oorspronkelijke naam nog steeds zullen verwijzen naar “Hemobart”. Wat de zaak nog ingewikkelder maakt, is dat gensequencing twee extra soorten aan het licht heeft gebracht, waarvan eerder werd gedacht dat het varianten van Hemobartonella felis waren. Deze parasieten, die kleiner zijn, hebben de namen “Mycoplasma haemominutum” en “Mycoplasma turicensis” gekregen. Zij komen veel meer voor dan Mycoplasma haemofelis, maar veroorzaken niet zo’n ernstige bloedarmoede als M. haemofelis. Wanneer zij echter worden gecombineerd met het feline leukemievirus, hebben de eerstgenoemde organismen de neiging myeloproliferatieve ziekten in het beenmerg van de gastheer te veroorzaken, terwijl de laatstgenoemde de kankerverwekkende capaciteiten van het virus bevordert. Naar schatting is één op de vijf katten chronisch besmet met Mycoplasma haemominutum.

Wat gebeurt er met de besmette kat? Katten raken besmet via een beet van een besmette vlo en al snel zijn de rode bloedcellen van de kat bedekt met vrij geladen mycoplasma-organismen. Het immuunsysteem van de kat detecteert uiteindelijk vreemde eiwitten op de rode bloedcellen en begint een aanval in de vorm van antilichamen. Deze antilichamen binden zich aan het mycoplasma-organisme als een coating, die dient om de geïnfecteerde rode bloedcel te markeren voor verwijdering en vernietiging. Gecoate rode bloedcellen worden uit de circulatie verwijderd door de natuurlijke mechanismen van de milt voor het verwijderen van beschadigde rode bloedcellen. Dit proces breekt de geïnfecteerde rode bloedcel af, doodt het mycoplasma-organisme en recyclet het ijzer voor gebruik in nieuwe rode bloedcellen. Rode bloedcellen die gemarkeerd zijn om te worden verwijderd, worden hier vernietigd, wat natuurlijk het mycoplasma-organisme doodt; hoewel geparasiteerde rode bloedcellen, zelfs zonder een antilichaammarker, relatief kwetsbaar zijn en in dit deel van de milt toch uit elkaar kunnen vallen. Het ijzer van de dode rode bloedcel wordt geoogst en gerecycleerd voor nieuwe rode bloedcellen. Het probleem is dat als veel rode bloedcellen geparasiteerd zijn, er zoveel rode bloedcellen vernietigd zullen worden dat de kat bloedarmoede krijgt.

(Photocredit: Morguefile.com)

De besmette zieke kat is bleek (soms zelfs geelzuchtig) en zwak. Anemische katten eten vaak vuil of strooisel in een poging om ijzer te verbruiken. Koorts kan aanwezig zijn. Het eerste bloedonderzoek toont niet alleen verlies van rode bloedcellen aan, maar ook een zeer snel reagerend beenmerg (de bron van nieuwe rode bloedcellen), wat betekent dat het lichaam van de kat weet dat het rode bloedcellen verliest en probeert er zo snel mogelijk meer aan te maken om bij te blijven. Katten die tegelijkertijd met het feline leukemievirus besmet zijn, hebben vaak ernstigere bloedarmoede omdat het virus het beenmerg niet toestaat te reageren.

Het kan tot een maand na de eerste besmetting duren voordat er genoeg organismen zijn om de kat ziek te maken. De maand na deze eerste ophoping wordt geassocieerd met de hoogste mortaliteit. Als de kat herstelt, wordt hij een permanente drager, hoewel stress de infectie opnieuw kan activeren.

Hoe wordt de diagnose bevestigd?

De bevestiging van de diagnose is problematisch geweest sinds de eerste ontdekking van het organisme in 1942. Omdat Mycoplasma haemofelis in rode bloedcellen leeft, kan het niet eenvoudigweg in het laboratorium worden gekweekt zoals andere bacteriën dat wel kunnen.

De meeste referentielaboratoria scannen alle bloedmonsters van katten onder de microscoop op zoek naar het karakteristieke uiterlijk van geïnfecteerde rode bloedcellen (zie de grafiek bovenaan de pagina). Helaas verandert het aantal detecteerbare organismen in een paar uur, zodat het aantal zichtbaar geïnfecteerde cellen in drie uur tijd kan veranderen van 90% naar 1%. Dit maakt het zeer gemakkelijk om geïnfecteerde cellen te missen, zelfs bij een zwaar geïnfecteerde kat. Gelukkig is al dit microscopisch onderzoek grotendeels overbodig geworden door de PCR-technologie. PCR-testen maken gebruik van een techniek die zeer kleine hoeveelheden DNA amplificeert, waardoor ongrijpbare organismen kunnen worden opgespoord. Niet alleen Mycoplasma haemofelis kan worden opgespoord, maar de test kan ook de kleinere, minder schadelijke mycoplasma’s opsporen en onderscheiden. De test kan het best worden uitgevoerd voordat antibiotica worden toegediend, zodat het DNA van de parasiet zo goed mogelijk kan worden opgespoord. PCR testen zijn de beste test om te bepalen of een kat lijdt aan een hemotroop mycoplasma.

(Photocredit: CDC Public Health Image Library)

Welke katten lopen risico? De katten die het meeste risico lopen zijn de katten die in het voorjaar en de zomer buiten rondlopen (deze katten hebben uiteraard het grootste risico op een vlooienbesmetting). Katten die statistisch gezien het meeste risico lopen besmet te raken zijn katers jonger dan 4-6 jaar, met een geschiedenis van kattengevechten, en een onvolledig vaccinatieverleden (kortom, katten met een wat nonchalante verzorging die waarschijnlijk ook een nonchalante vlooienbestrijding inhoudt). Infectie met het feline leukemie virus is ook een factor bij de diagnose. Dit kan zijn omdat dit immuunonderdrukkende virus een proliferatie van het organisme mogelijk maakt die bij normale gastheren niet mogelijk is, of misschien leidt de bloedarmoede die met het virus gepaard gaat rechtstreeks tot een ziekere kat die daardoor eerder geneigd is naar de dierenarts te gaan en zich te laten testen. Tot overmaat van ramp lijkt de aanwezigheid van het mycoplasma het vermogen van het feline leukemie virus om beenmergkankers te veroorzaken te versterken. Een abnormaal immuunsysteem is absoluut geen noodzaak bij infectie met hemotrope mycoplasma’s; normale katten worden ook geïnfecteerd. Verder verhoogt infectie met het feline immunodeficiëntievirus de ernst van hemotrope mycoplasma-infectie niet, zoals het leukemievirus dat doet.

(Photocredit: Morguefile.com)

Bloedzuigende parasieten zoals vlooien, teken, luizen en muggen zijn de voornaamste kandidaten voor de verspreiding van het organisme. Daarom is vlooienbestrijding van het grootste belang voor de bescherming. Gelukkig zijn er tal van veilige en doeltreffende producten beschikbaar om een vlooienplaag te voorkomen. Klik hier voor een vergelijkingstabel.

(Foto: Luiz Fernandez Garcia via Wikimedia Commons)

Katten kunnen besmet raken door bloedtransfusie, hoewel dierenbloedbanken donoren routinematig screenen, dus dit is een onwaarschijnlijke route.

Besmette moederkatten lijken hun kittens te kunnen besmetten, hoewel het niet helemaal duidelijk is of dit prenataal gebeurt, via de melk, of door oraal contact. Orale transmissie via bijtwonden wordt mogelijk geacht, maar niet bevestigd.

Behandeling

Als een hemotrope mycoplasma-infectie wordt vermoed, is het starten van een behandeling waarschijnlijk een goed idee, omdat behandeling veel gemakkelijker is dan diagnose. Alle mycoplasma-infecties zijn gevoelig voor het gebruik van tetracycline. Bij katten is het derivaat doxycycline het gemakkelijkst te doseren, omdat het kan worden samengevoegd tot een orale suspensie. Tabletten moeten met voorzichtigheid worden gebruikt, omdat ze in de slokdarm van de kat kunnen blijven steken en irritatie en littekenvorming kunnen veroorzaken; vloeibare formuleringen kunnen worden gemaakt via een samengestelde apotheek. De quinolon klasse van antibiotica (enrofloxacin etc.) zijn ook effectief tegen hemotrope mycoplasma’s. Drie weken medicatie is nodig om het organisme voldoende te onderdrukken. Volledige verwijdering van het organisme is over het algemeen niet nodig, tenzij de kat in kwestie immuun-ondersteund is, met een virus geïnfecteerd is, de milt verwijderd is, of gefokt gaat worden. Als volledige klaring wordt nagestreefd, kan achtereenvolgens gebruik worden gemaakt van zowel doxycycline als een quinolon-antibioticum.

Het doden van het mycoplasma is echter slechts een deel van de therapie; het is het eigen immuunsysteem van de gastheer dat de rode bloedcellen verwijdert en dit moet worden gestopt. Prednison of een soortgelijk steroïde hormoon wordt meestal gebruikt om dit deel van het immuunsysteem te onderdrukken, zodat de rode bloedcellen niet zo snel worden verwijderd. Zeer zieke katten zullen waarschijnlijk bloedtransfusies nodig hebben om door de hevige infectie heen te komen. Gelukkig is de prognose redelijk als de diagnose op tijd wordt gesteld, want katten reageren over het algemeen goed en snel op behandeling.

Katten die drager zijn van de ziekte worden over het algemeen niet behandeld. Zolang vlooien onder controle zijn, is een drager kat niet besmettelijk.

Kunnen honden besmet worden?

Er bestaat een organisme dat vroeger Hemobartonella canis heette (nu omgedoopt tot Mycoplasma haemocanis). Het wordt over het algemeen niet als een probleem beschouwd, behalve bij honden die hun milt verloren hebben en daardoor geïnfecteerde rode bloedcellen niet effectief kunnen verwijderen. Gensequencing suggereert dat het eigenlijk Mycoplasma haemofelis zou kunnen zijn, die zich enigszins kan vermommen wanneer hij in het lichaam van een hond leeft. Bloed van besmette honden zal katten echter niet besmetten. Het is op dit moment niet duidelijk wat het verband is tussen deze twee mycoplasma’s, maar het lijkt erop dat katten geen honden kunnen besmetten en dat honden geen katten kunnen besmetten. Er is een hemotrope mycoplasmaziekte bij honden, maar deze staat los van die bij katten.

Pagina laatst bijgewerkt: 11/20/2019