Genesis Hoofdstuk 30

A. Twee zonen geboren uit Bilhah.

1. (1-4) Rachel geeft uit frustratie haar dienstmaagd Bilha aan Jakob om door haar kinderen te baren.

Nu Rachel zag dat zij Jakob geen kinderen baarde, benijdde Rachel haar zuster, en zeide tot Jakob: “Geef mij kinderen, of anders sterf ik!” En Jakobs toorn werd tegen Rachel opgewekt, en hij zeide: Ben ik in de plaats van God, die u de vrucht van den schoot heeft onthouden?” Toen zeide zij: Hier is mijn dienstmaagd Bilha; ga tot haar in, en zij zal een kind baren op mijn knieën, opdat ik ook door haar kinderen krijg.” Toen gaf zij hem Bilha, haar dienstmaagd, tot een vrouw, en Jakob ging tot haar in.

a. Geef mij kinderen, of anders sterf ik: Ondanks Rachels grote schoonheid, was ook zij de wanhoop nabij. Ongetwijfeld heeft Lea vaak gezegd: “Had ik maar de schoonheid van mijn zuster en de liefde van mijn man, dan zou ik gelukkig zijn.” Ongetwijfeld heeft Rachel vaak gezegd: “Had ik maar zonen zoals mijn zus, dan zou ik gelukkig zijn.” Mooi of gewoon, we hebben allemaal onze problemen.

i. Dit principe toont ons de noodzaak om niet langer te kijken naar hoe God met anderen omgaat, maar onze ogen op Hem te richten. Jezus leerde hetzelfde principe aan Petrus (Johannes 21:19-22).

b. Rachel benijdde haar zuster… Geef mij kinderen, of anders sterf ik… Jakobs woede werd opgewekt tegen Rachel: De spanning in deze familie was duidelijk. Toch zag Jakob in dit alles de hand van God, ook al verklaarde hij het aan Rachel zo direct dat het wreed was (Ben ik in de plaats van God, die u de vrucht van de schoot heeft onthouden).

i. Het is waarschijnlijk dat Rachel ijdel en verwaand was. Zij wist dat Jakob 14 jaar zonder loon gewerkt had uit liefde voor haar, en wist ook dat Jakob geen dag voor Lea gewerkt zou hebben.

c. Hier is mijn dienstmaagd Bilha; ga tot haar in, en zij zal een kind baren op mijn knieën, opdat ik ook door haar kinderen krijg: Zoals Sara Hagar aan Abraham gaf in een soort surrogaat-moeder regeling (Genesis 16), zo gaf Rachel haar dienstmaagd Bilhah aan Jakob.

i. De uitdrukking een kind baren op mijn knieën verwijst naar de oude praktijk van surrogaat-adoptie. Sommigen geloven dat de uitdrukking alleen verwijst naar een symbolische plaatsing van het kind op de knieën van degene die het adopteert. Anderen geloven dat het verwijst naar de draagmoeder die op de schoot van de adoptiemoeder zit tijdens zowel de bevruchting als de geboorte. Verwijzend naar Genesis 30:3, zegt het Twentieth Century Bible Commentary: “Deze woorden zijn waarschijnlijk letterlijk bedoeld, en niet slechts als figuurlijke adoptie.”

ii. We moeten het idee dat Bilha werd geïnsemineerd en “op de knieën” van Rachel baarde niet als een zekerheid beschouwen. We weten niet genoeg over de oude praktijk, en zelfs als het een oude gewoonte was, betekent het niet dat die in alle gevallen werd gevolgd, maar het is zeker een redelijke mogelijkheid.

d. Zij gaf hem Bilha, haar dienstmaagd, tot vrouw: Dit betekent niet dat Jakob daadwerkelijk met Bilhah trouwde. Het betekent dat Jakob met Bilha deed wat een man alleen met zijn vrouw behoort te doen.

2. (5-6) De geboorte van Dan.

En Bilha werd bevrucht en baarde Jakob een zoon. Toen zeide Rachel: God heeft mijn zaak geoordeeld; en Hij heeft ook mijn stem gehoord en mij een zoon gegeven.” Daarom noemde zij zijn naam Dan.

a. Zij noemde zijn naam Dan: Jakobs vijfde zoon, hem geboren door Bilhah, de dienstmaagd van Rachel, werd door Rachel Dan genoemd, hetgeen Oordeel betekent. Vanwege haar eigen afgunst zag zij dit kind, geboren uit het vlees, als een overwinning en een rechtvaardiging voor haar.

b. God heeft mijn zaak geoordeeld; en Hij heeft ook mijn stem gehoord en mij een zoon gegeven: Rachel voelde dat de geboorte van Dan een bewijs was dat God haar klacht had gehoord. Zij voelde zich gesterkt in de concurrentiestrijd tegen haar zuster Leah.

i. “Kan een vrouw zo laag worden dat zij haar zuster met een baby op het hoofd slaat? Rachel deed dat.” (Barnhouse)

3. (7-8) De geboorte van Nafthali.

En Rachels dienstmaagd Bilha werd opnieuw zwanger en baarde Jakob een tweede zoon. Toen zeide Rachel: “Met grote worstelingen heb ik met mijn zuster geworsteld, en waarlijk ik heb de overhand gehad.” En zij noemde zijn naam Nafthali.

a. Zij noemde zijn naam Nafthali: De zesde zoon van Jakob, hem geboren door Bilha, de dienstmaagd van Rachel, werd Nafthali genoemd. Rachel gaf deze naam (die worstelen betekent), omdat de verhoudingen in hun huis zover waren stukgelopen dat Rachel de babywedstrijd openlijk erkende.

b. Met grote worstelingen heb ik met mijn zuster geworsteld, en waarlijk ik heb de overhand gehad: Dit lijkt vreemd, want op dit punt had Lea vier zonen, en Rachel (via Bilhah) twee zonen. Toch zei Rachel dat zij de overhand had. Misschien bedoelde zij het in die zin dat Lea nu geen kinderen meer scheen te krijgen.

B. Twee zonen geboren uit Zilpah.

1. (9-11) De geboorte van Gad.

Toen Lea zag dat zij opgehouden had kinderen te baren, nam zij Zilpa, haar dienstmaagd, en gaf haar aan Jakob tot vrouw. En Lea’s dienstmaagd Zilpa baarde Jakob een zoon. Toen zei Lea: “Er komt een troep!” Zo noemde zij zijn naam Gad.

a. Zij nam Zilpa, haar dienstmaagd, en gaf haar aan Jakob tot vrouw: Lea, die opgehouden was kinderen te baren, bedacht dat zij dezelfde draagmoeder-methode kon gebruiken om het aantal kinderen dat haar werd toegerekend te vergroten, dus gaf zij haar dienstmaagd Zilpa aan Jakob, zoals Rachel haar dienstmaagd Bilha aan Jakob had gegeven.

b. Zij noemde zijn naam Gad: Jakobs zevende zoon, hem geboren door Zilpa, de dienstmaagd van Lea, kreeg de naam Gad, wat Troep of Goed Geluk betekent. De vrouwen van Jakob bleven hun kinderen gebruiken als pionnen in een machtsstrijd binnen het huis.

i. Lea had blijkbaar de vrede verloren die zij had toen haar vierde zoon werd geboren; zij had niet langer de vrede die lofprijzing (Juda) bracht.

2. (12-13) De geboorte van Aser.

En Lea’s dienstmaagd Zilpa baarde Jakob een tweede zoon. Toen zeide Lea: “Ik ben gelukkig, want de dochters zullen mij gezegend noemen.” Zo noemde zij zijn naam Asher.

a. Dus noemde zij zijn naam Asher: De achtste zoon van Jakob, hem geboren door Zilpa, de dienstmaagd van Lea, kreeg de naam Asher, wat gelukkig betekent. Lea was meer bezorgd over de status die het kind haar zou brengen (al de dochters zullen mij gezegend noemen) dan over het kind zelf.

C. Lea zelf baart nog twee zonen en een dochter.

1. (14-18) De geboorte van Issaschar.

Nu ging Ruben in de dagen van de tarweoogst en vond mandragen in het veld, en bracht ze naar zijn moeder Lea. Toen zei Rachel tegen Lea: “Geef mij alstublieft wat van de mandrakes van uw zoon.” Maar zij zeide tot haar: Is het een kleinigheid, dat gij mijn man hebt weggenomen? Wilt u dan ook de mandrakes van mijn zoon afnemen?” En Rachel zeide: “Daarom zal hij vannacht bij u liggen voor de mandaraken van uw zoon.” Toen Jakob des avonds uit het veld kwam, ging Lea hem tegemoet en zeide: “Gij moet bij mij binnenkomen, want ik heb u zekerlijk gehuurd met de mandrakes van mijn zoon.” En hij lag die nacht bij haar. En God luisterde naar Lea, en zij werd zwanger en baarde Jakob een vijfde zoon. En Lea zeide: “God heeft mij loon gegeven, omdat ik mijn dienstmaagd aan mijn man gegeven heb.” Zo noemde zij zijn naam Issachar.

a. Vond mandragora’s in het veld: De mandragora is een wortel, die in het Hebreeuws liefdesappel wordt genoemd. Men dacht dat ze de vruchtbaarheid van vrouwen zouden verhogen (en bij sommige volkeren is dat nog steeds zo). Omdat Lea de mandrakes had, wist zij dat Jacob een relatie met haar zou hebben, in de overtuiging dat de kans groter was dat zij zwanger zou worden.

i. We weten niet of het effect van de mandrakes iets biologisch was of dat het meer werkte als een placebo. Onder de leidende hand van God, leken de mandrakes te werken in het geval van Leah en Jacob. Welke vreemde middelen God ook laat gebruiken (zoals mandrakes), de echte factor was Zijn soevereine wil (God luisterde naar Leah).

b. Gij hebt mijn man weggenomen: De vijandigheid tussen Leah en Rachel was even duidelijk als pijnlijk. Het moet verschrikkelijk zijn geweest om in een huis te leven waar de ene vrouw geloofde dat de andere haar man van haar had gestolen.

i. Dit bevestigt de wijsheid van Gods oorspronkelijke plan, zoals uitgedrukt in Genesis 2:24: één man te verbinden met één vrouw in een één-vleselijke relatie. Later verbood Leviticus 18:18 het huwen van zusters, en dit toont aan waarom.

ii. “Is het een wonder dat dit gezin een geschiedenis had van twist en bloedvergieten? Kinderen weerspiegelen de sfeer van het huis.” (Barnhouse)

c. En zij noemde zijn naam Issachar: Jakobs negende zoon, geboren uit Leah, werd Issachar genoemd, wat Beloning betekent. Lea zag deze zoon als een beloning van God, omdat zij edelmoedig genoeg was om haar dienstmaagd aan Jakob aan te bieden.

2. (19-20) De geboorte van Zebulon.

Toen werd Lea opnieuw bevrucht en baarde Jakob een zesde zoon. En Lea zeide: “God heeft mij met een goede gave begiftigd; nu zal mijn man bij mij wonen, omdat ik hem zes zonen gebaard heb.” En zij noemde zijn naam Zebulon.

a. Zo noemde zij zijn naam Zebulon: Jakobs tiende zoon, geboren uit Lea, werd Zebulun genoemd, wat Woning betekent. In de pijn van haar hart wachtte zij nog steeds op haar echtgenoot om haar werkelijk lief te hebben en met haar te leven, en zij hoopte dat alleen al de hoeveelheid zonen zijn hart voor haar zou winnen.

3. (21) De geboorte van Dinah.

En daarna baarde zij een dochter, en zij noemde haar naam Dinah.

a. Daarna baarde zij een dochter: Eindelijk, na tien kinderen, werd Jakob vader van een dochter via Lea, die de naam Dinah kreeg. Blijkbaar was er niets symbolisch betekenisvols in haar naam.

b. Daarna: De goddeloze wedijver was, in één opzicht, geëindigd. Lea en de twee dienstmaagden zouden vanaf dit moment geen kinderen meer krijgen.

i. De vrouwen bestreden elkaar alsof ze in een pokerspel zaten:

“Ik bied één vrouw, geliefd en mooi.”

“Ik bied één vrouw en vier zonen.

“Ik bied je één vrouw en voed je een concubine op en de twee zonen van de concubine.”

“Ik bied je nog een concubine en nog twee zonen van haar; plus nog twee zonen van mijzelf, en ik doe er nog een dochter bij.” Ik sta met één vrouw, één bijvrouw, zes zonen en één dochter.”

Niemand was de winnaar van deze wedstrijd.

D. Rachel baart zelf een zoon aan Jacob.

1. (22) Gods soevereiniteit over de baarmoeder.

Toen herinnerde God zich Rachel, en God luisterde naar haar en opende haar baarmoeder.

a. En opende haar baarmoeder: Het idee van Gods soevereiniteit over de baarmoeder is een herhaald thema in de Bijbel. Het doel van God bij het openen van de ene en het sluiten van de andere is misschien volkomen onkenbaar, maar God heeft Zijn doel.

– God schonk Rebekka een tweeling (Genesis 25:21).

– Hij opent de baarmoeder van Leah (Genesis 29:31).

– Hij sloot de schoot van Hannah, voor een tijd (1 Samuël 1:5).

2. (23-24) De geboorte van Jozef.

En zij werd bevrucht en baarde een zoon, en zeide: “God heeft mijn smaad weggenomen.” En zij noemde zijn naam Jozef, en zeide: De HEERE zal mij nog een zoon toevoegen.”

a. Toen noemde zij zijn naam Jozef: De elfde zoon die uit Jakob, via Rachel, werd geboren, kreeg de naam Jozef, hetgeen betekent: moge Hij toevoegen. Rachel voelde zich gerechtvaardigd door de geboorte van één zoon, maar verlangde naar meer kinderen om de competitie met haar zuster Leah voort te zetten.

b. God heeft mijn smaad weggenomen: Op dit punt zou men kunnen denken dat deze elfde zoon uiteindelijk de sleutelzoon zou zijn die gebruikt zou worden om Gods verlossende doel door deze familie te bevorderen. Toch is Jesaja 55:8-9 waar: “Want Mijn gedachten zijn niet uw gedachten, en uw wegen zijn niet Mijn wegen,” zegt de HEER. “Want zoals de hemelen hoger zijn dan de aarde, zo zijn Mijn wegen hoger dan uw wegen, en Mijn gedachten dan uw gedachten.”

E. Jakobs overeenkomst met Laban.

1. (25-27) Jakob weet dat het tijd is om terug te gaan naar Kanaän.

En het geschiedde, toen Rachel Jozef gebaard had, dat Jakob tot Laban zeide: “Zend mij weg, opdat ik ga naar mijn eigen plaats en naar mijn land. Geef mij mijn vrouwen en mijn kinderen, voor welke ik u gediend heb, en laat mij gaan; want gij weet mijn dienst, die ik voor u gedaan heb.” En Laban zeide tot hem: Blijft alstublieft, indien ik gunst in uw ogen gevonden heb, want ik heb door ondervinding geleerd, dat de HEERE mij om uwentwil gezegend heeft.”

a. Zend mij weg, opdat ik ga naar mijn eigen plaats en naar mijn land: Hoewel Jakob meer dan 14 jaar in Haran was met Laban en zijn dochters, wist hij dat hij thuishoorde in het land dat hem door God beloofd was, door het verbond dat gesloten was met zijn grootvader Abraham en zijn vader Izaäk. Na 14 jaar noemde Jakob het Beloofde Land nog steeds mijn land.

b. Blijf alstublieft, als ik een gunst in uw ogen heb gevonden, want ik heb door ervaring geleerd dat de HEER mij om uwentwil heeft gezegend: Laban wist dat Jakob een onschatbare werker voor hem was. Laban zei dat deze kennis door ervaring was geleerd. Letterlijk betekent dit: geleerd door waarzeggerij. Het is waarschijnlijk dat Laban occulte waarzeggerij beoefende, en hierdoor de bron van de zegen kende.

2. (28-34) Jakob onderhandelt met Laban over een deal om voor zichzelf een kudde schapen en geiten te gaan opbouwen.

Toen zei hij: “Noem mij uw loon, en ik zal het geven.” Toen zeide Jakob tot hem: Gij weet, hoe ik u gediend heb, en hoe uw vee met mij geweest is. Want wat je had voordat ik kwam was weinig, en het is toegenomen tot een grote hoeveelheid; de HEER heeft je gezegend sinds mijn komst. En nu, wanneer zal ik ook voor mijn eigen huis zorgen?” Toen zei hij: “Wat zal ik u geven?” En Jakob zeide: “Gij zult mij niets geven. Als u dit voor mij doet, zal ik uw kudden weer voederen en verzorgen: Laat mij heden door uw ganse kudde gaan, en daarvan afnemen alle gespikkelde en geplekte schapen, en alle bruine onder de lammeren, en de geplekte en gespikkelde onder de geiten; en deze zullen mijn loon zijn. Zo zal mijn gerechtigheid voor mij antwoorden in de toekomende tijd, als het onderwerp van mijn loon voor u komt: al wat niet gespikkeld en geplekt is onder de geiten, en bruin onder de lammeren, zal als gestolen beschouwd worden, als het bij mij is.” En Laban zeide: O, ware het naar uw woord!’

a. De gespikkelde en gespikkelde onder de geiten, en deze zullen mijn loon zijn: Jakob zou de gespikkelde en gevlekte nakomelingen nemen, maar eerst moest hij de op dat moment gespikkelde of gevlekte dieren scheiden van de rest van de kudde. Dit zette de waarschijnlijkheid van meer gespikkelde en gevlekte nakomelingen tegen hem op.

i. Door de gespikkelde en gevlekte schapen en geiten toe te staan in de kudde te blijven, zou de waarschijnlijkheid toenemen dat er meer gespikkelde en gevlekte nakomelingen uit de kudde in het algemeen zouden komen.

b. Laban zei: “O, dat het naar uw woord was”:Dit was een aangename deal voor beide partijen. Ten eerste, het was een onfeilbare manier om onderscheid te maken tussen de kudden van Laban en Jakob. En Laban vond het een goede deal omdat de kansen in zijn voordeel waren. Jacob kan in deze overeenkomst hebben voorgesteld omdat hij bereid was op God te vertrouwen.

3. (35-36) De overeenkomst wordt gesloten, en de kudden worden gescheiden.

Daarop verwijderde hij die dag de mannelijke geiten die gespikkeld en geplekt waren, al de vrouwelijke geiten die gespikkeld en geplekt waren, al wat wit was, en al het bruine onder de lammeren, en hij gaf ze in de hand van zijn zonen. Toen zette hij drie dagen reis tussen zich en Jakob, en Jakob weidde de overigen van Labans kudden.

a. Jakob voedde de rest van Laban’s kudden: Jakob zou zorgen voor de grote kudde van zijn schoonvader Laban, die bestond uit effen gekleurde dieren. Jakob kreeg alle gespikkelde of gevlekte nakomelingen van deze kudde.

i. Het is duidelijk dat als er een manier was waarop Jakob deze effen gekleurde schapen kon aanmoedigen om gevlekte en gespikkelde nakomelingen voort te brengen, dit zijn persoonlijke rijkdom zou vergroten.

b. Hij zette drie dagen reis tussen hem en Jacob: Om vermenging van de kudden te voorkomen, ontfermden Labans zonen zich over alle bestaande gespikkelde en gevlekte schapen en geiten en hielden ze een reis van drie dagen van de hoofdkudde.

c. Jacob voedde de rest van Laban’s kudden: Om er zeker van te zijn dat er goed voor het eigendom van zijn werkgever werd gezorgd, waakte Jakob zelf over Labans kudde.

4. (37-43) God zegent Jakobs methode van fokken, en hij neemt sterk toe in rijkdom.

Nu nam Jakob voor zichzelf roeden van de groene populier en van de amandel- en kastanjebomen, schilde er witte stroken in, en legde het wit bloot dat in de roeden was. En de roeden, die hij geschild had, legde hij voor de kudde in de goten, in de drinkbakken, waar de kudde kwam drinken, opdat zij zwanger zouden worden, wanneer zij kwamen drinken. En de kudden werden zwanger voor de roeden, en de kudden brachten gestreepte, gespikkelde en geplekte lammeren voort. Toen scheidde Jakob de lammeren, en hij deed de kudden aanstaan tegenover de gestreepte en al het bruine in de kudde van Laban; maar hij zette zijn eigen kudden bij zich, en hij zette ze niet bij de kudde van Laban. En het geschiedde, wanneer het sterkste vee bevrucht werd, dat Jakob de roeden voor de ogen van het vee in de goten legde, opdat zij onder de roeden bevrucht zouden worden. Maar wanneer de kudden zwak waren, legde hij ze er niet in; zo waren de zwakkeren van Laban en de sterkeren van Jakob. Alzo werd de man buitengewoon welvarend, en had grote kudden, vrouwelijke en mannelijke knechten, en kamelen en ezels.

a. Jakob nam voor zichzelf roeden van de groene populier en van de amandel- en kastanjebomen: Toen Jakob deze takken in de drinkbakken van de kudden legde, verhoogde dit blijkbaar het aantal gespikkelde en gevlekte nakomelingen van de effen gekleurde kudde die Jakob namens Laban beheerde.

b. Dus de zwakkere waren van Laban en de sterkere van Jacob: Jacob gebruikte ook selectief fokken om de kracht en vitaliteit van zijn kudde te vergroten. We weten niet precies hoe deze methode werkte. Het is mogelijk dat Jakob meer van veeteelt wist dan wij tegenwoordig; maar het is waarschijnlijker dat Jakob het beste deed wat hij wist, en God zegende het.

i. Genesis 31:10-13 vertelt ons dat Jakob in een droom de gezegende voortplanting van gespikkelde en gevlekte schapen en geiten zag. Die droom was ook verbonden met een belofte van Gods zorg voor Jakob en een bevel om terug te keren naar Kanaän, het land van zijn familie.

c. Aldus werd de man buitengewoon welvarend: Het oude Hebreeuws zegt: “De man barstte buitengewoon uit.” God zegende Jakob, maar dat was niet omdat Jakob bijzonder goed was. Het was vanwege de beloften die God aan Jakob deed (Genesis 28:13-15) en het verbond dat Hij met Abraham sloot.

i. Op dezelfde manier komt de zegen van de HEERE tot ons, niet omdat we groot of goed zijn, maar vanwege het verbond dat God met ons gesloten heeft door Jezus, en de beloften die Hij ons in Zijn woord gegeven heeft.

ii. We mogen Jakobs principes voor voorspoed opmerken:

– Maak van rijkdom niet uw doel (Genesis 30:25-26).

– Wees niet bang om voor anderen te werken en te proberen hun rijkdom te vergroten vóór of terwijl u werkt om uw eigen rijkdom te vergroten (Genesis 30:27).

– Werk hard en zet je in voor het succes van je werkgever (Genesis 30:26, 31:38-42).

– Vertrouw op God (Genesis 30:31-33).