Palmyra
De getuige van meer dan tweeduizend jaar geschiedenis, Palmyra, de oude nederzetting in de Tadmorean woestijn is zowel een bakermat van de mythe, en een plaats van de acute werkelijkheid.
Vóór de bezetting door de terreurgroep ISIS in mei 2015 waren de Romeinse zuilen van Palmyra, hoewel bekend bij geschiedkundigen en reislustigen, niet goed bekend bij het grote internationale publiek. Slechts een jaar later is de site een krachtig symbool geworden van wat de meest opwindende opleving in het publieke bewustzijn van de menselijke waarde van cultureel erfgoed in twee generaties zou kunnen worden.
Palmyra is een kruispunt van beschavingen. Het is een karavaanstad die werd gebouwd op de plaats van de Efqa-bron, een natuurlijke bron van zwavelhoudend water ongeveer halverwege tussen de rivier de Eufraat en de oostelijke oevers van de Middellandse Zee. Archeologische bewijzen duiden erop dat het gebied al in het neolithicum bewoond was en dat het in de bronstijd een plaats van religieuze verering was. De vroegste schriftelijke vermeldingen van de nederzetting zijn te vinden in de archieven van Mari en dateren uit de 2e eeuw v. Chr.
In de 1e eeuw v. Chr. was Palmyra een groeiende Aramese stad. Het kwam onder controle van het Romeinse Rijk onder Tiberius en een eeuw later verleende Hadrianus het de status van civitas libera: een vrije stad.
De gunstige ligging aan wat in die tijd de belangrijkste handelsroute was tussen Oost en West betekende dat Palmyra floreerde in de 2e en 3e eeuw v. Chr. Het profiteerde vooral als een semi-neutrale tussenplaats waar – tegen een achtergrond van vijandigheid – het verlangen van de Romeinen naar de exotische specerijen en stoffen van Parthië, en van de Parthen naar de kunstnijverheid van Rome, kon worden bevredigd zonder dat een van beide partijen het gevoel had iets aan de ander te hebben afgestaan. Onder de legendarische koningin Zenobia brak het kortstondig en zeer beroemd met Rome en werd het de zetel van zijn eigen rijk, dat van de Palmyrenen, van 270 n.C. tot de herovering door Aurelianus in 273 n.C.
Op het moment van zijn stichting was Palmyra in de eerste plaats een stad van Amoritische gewoonten en religie. Deze werden doordrenkt met Helleense en Arabische invloeden als gevolg van de handelsactiviteiten van de stad, en haar groeiende, multi-culturele, multi-etnische bevolking. Het weefsel van Palmyra leest inderdaad, misschien meer dan enige andere archeologische vindplaats in zijn soort, als een geschiedenis van de vroege versmelting van oosterse en westerse culturele gebruiken, stijlen, godsdiensten en talen. De grootste tempel van de stad werd ingewijd ter gelegenheid van een Babylonisch feest, maar in een tijd dat we weten dat de inwoners voornamelijk Arabische namen hadden en dat er ook Syrische goden werden vereerd. In de laat-Romeinse periode die volgde op Aurelianus’ teruggave van de stad aan het Rijk. De officiële godsdienst van Palmyra werd het christendom en de tempel – die werd omgebouwd tot kerk – werd opnieuw versierd met fresco’s. Sprong iets verder vooruit, naar 624 CE, en Palmyra is een Islamitische stad en de kerk is veranderd in een moskee.
Tegen de achtergrond van deze geschiedenis is het verhaal van de bezetting van Palmyra door ISIS in 2015 er tegelijkertijd een van menselijke tragedie en triomf. De site werd in beslag genomen als onderdeel van de campagne van culturele censuur van de groep, maar hun acties hebben aantoonbaar de opkomst gekatalyseerd van het grootste tijdperk van cultureel bewustzijn en intelligentie in levende herinnering. De misdaden die zij in de late zomer van 2015 in de stad hebben gepleegd, waren niet alleen barbaars, maar staken ook schril af tegen de achtergrond van de moed van degenen die hun leven verloren bij de verdediging ervan.
De gruweldaden van Palmyra hebben niet alleen het medeleven van de internationale gemeenschap geïnspireerd, maar hebben ook gediend om de status van het vermogen van een persoon of een volk om verbonden te blijven met hun geschiedenis en erfgoed als een fundamenteel mensenrecht te onderstrepen. De wereld is eraan herinnerd dat cultuur iets is dat – fundamenteel – verankerd is in de harten en geesten van mensen. Fysieke manifestaties van cultureel erfgoed: gebouwen, monumenten, artefacten, zijn symbolen van iets dat veel groter en krachtiger is dan hun eigen lichamelijkheid. Ons erfgoed ontleent zijn betekenis aan onze relatie ermee.
Palmyra’s Triomfboog
In het centrum van Palmyra ligt een spectaculaire straat met zuilengangen. Deze straat is verbonden met kleinere zijstraten in dezelfde stijl, die de tempels en de belangrijkste openbare gebouwen van de stad met elkaar verbinden. Buiten de stadsgrenzen sieren grote grafmonumenten het gebied dat bekend is geworden als de Vallei van de Graven.
Het onderwerp van deze installatie is de Triomfboog van Palmyra, of “poort van Palmyra” zoals hij door het Syrische volk wordt genoemd. Deze Romeinse boog is een van de mooiste van de vele opmerkelijke monumenten in de oude stad.
De boog, die zo’n 20 meter hoog is, werd in de derde eeuw na Christus gebouwd door Septimius Severus en verbindt de centrale zuilenstraat van de stad met de belangrijkste tempel, de tempel van Baäl.
In de nazomer van 2015 werd de boog, samen met een aantal andere belangrijke structuren op de site, tot puin gereduceerd door terroristen die de oude stad sinds de lente hadden bezet. Het Instituut voor Digitale Archeologie was op dat moment in de beginfase van een documentatie- en cultureel erfgoedbeschermingsproject in samenwerking met de bevolking van de regio. Er werden plannen gemaakt om een reconstructie op grote schaal te maken van een van de bekende bouwwerken van de site voor publieke vertoning, waarbij gebruik zou worden gemaakt van een combinatie van computergebaseerde 3D-rendering en een baanbrekende 3D-beeldhouwtechnologie die in staat is om zeer nauwkeurige weergaven te maken van met de computer gemodelleerde objecten in massief steen. Het doel was om met deze installatie een boodschap van vrede en hoop uit te dragen, te laten zien hoe nieuwe technologieën kunnen bijdragen aan het proces van restauratie en wederopbouw, en de aandacht te vestigen op het belang van hulp bij de bescherming en het behoud van de geschiedenis en het erfgoed van volkeren die overal ter wereld worden bedreigd – of het nu gaat om conflicten, natuurrampen, of gewoon een gebrek aan investeringen of veranderende plaatselijke omstandigheden.
De mensen uit de regio kozen de Triomfboog voor dit wederopbouwproject: niet alleen omdat het een krachtig symbool is van Palmyra en daardoor van hun nationale identiteit, maar ook omdat het zo mooi de fusie illustreert van vroege oosterse en westerse bouwstijlen waarvoor de plaats zo bekend is onder archeologen, en die zo’n grote invloed had op het ontwerp van veel grote steden tijdens de neoklassieke periode.
Op 19 april 2016 werd de marmeren reconstructie op monumentale schaal van 26.000 pond van de Triomfboog van het IDA opgetrokken op Trafalgar Square en voor het publiek geopend tijdens een ceremonie onder leiding van de toenmalige burgemeester van Londen, Boris Johnson. De ontvangst door het publiek was overweldigend: vele tienduizenden mensen maakten de reis om de boog te bezoeken. Op 19 september 2016, na twee weken op zee, werd hij voor een tweede keer onthuld door locoburgemeester Alicia Glen, Z.E. Mohammed Al Gergawi, en IDA-directeur Roger Michel in City Hall Park, New York City. De replica van de boog is sindsdien afgereisd naar de Wereldregeringstop in Dubai, de G7 Cultuurtop in Florence, en naar Arona, Italië, om de hernoeming van hun archeologisch museum ter ere van Khaled al Asaad te vieren.
