Globale opwarming: WAT, HOE, WAAROM?

Bijkijkijk het laatste nieuws over ons werk voor de biodiversiteit en leer hoe u kunt helpen in onze gratis wekelijkse e-nieuwsbrief.

Contact: Katherine Hoff

De basisfysica van de opwarming van de aarde is net zo goed bekend als van welk ander wetenschappelijk fenomeen dan ook. De gemiddelde temperatuur van het aardoppervlak stijgt op onnatuurlijke wijze en in een angstaanjagend tempo, waardoor in de nabije toekomst een duizelingwekkend aantal planten en dieren dreigt uit te sterven en verreikende gevolgen zal hebben voor de menselijke beschaving – veel bedreigde diersoorten voelen nu al de hitte. Wetenschappers zijn het erover eens dat de opwarming van de aarde door menselijke activiteiten wordt veroorzaakt. Maar we kunnen vechten om een totale wereldwijde klimaatcatastrofe te stoppen, en begrijpen wat er gebeurt is de eerste stap.

HET PROCES

Bepaalde gassen in de atmosfeer worden broeikasgassen genoemd – met name kooldioxide, methaan, distikstofoxide, troposferisch ozon en CFK’s – omdat zij kortgolvige straling van de zon door de atmosfeer laten gaan en het aardoppervlak opwarmen. De energie die vervolgens vanaf het aardoppervlak naar buiten straalt, de lange-golfstraling, wordt door dezelfde broeikasgassen gevangen gehouden, waardoor de lucht, de oceanen en het land worden opgewarmd. Dit proces, dat terecht “het broeikaseffect” wordt genoemd, is de oorzaak van de opwarming van de aarde. Zwarte koolstof, een deeltje in plaats van een gas, heeft ook een zeer groot opwarmend effect.

Het broeikaseffect op zich is geen slechte zaak. Zonder broeikaseffect zou de aarde nooit warm genoeg zijn geworden om te kunnen leven. Maar aan het eind van de 18e eeuw heeft de komst van fossiele brandstoffen een kettingreactie in gang gezet. Bij de verbranding van kolen, olie en aardgas komen enorme hoeveelheden broeikasgassen vrij – vooral kooldioxide, of CO2, dat verreweg het meest voorkomt. De gassen stapelen zich veel sneller op in de atmosfeer dan natuurlijke processen ze kunnen absorberen, en veroorzaken zo een ravage in het complexe klimaatsysteem van de aarde. Nadat de industriële revolutie alles had veranderd, van goederenproductie tot landgebruik en verlichtings- en verwarmingsmethoden, nam de verbranding van fossiele brandstoffen dramatisch toe – en toen kwamen de auto’s, die nu samen met kolengestookte elektriciteitscentrales een van de grootste uitstoters van broeikasgassen zijn. Gecombineerd met een enorme bevolkingsgroei en de effecten van grootschalige ontbossing en industriële landbouw, heeft de wijdverspreide verbranding van fossiele brandstoffen de concentraties broeikasgassen in de atmosfeer doen stijgen tot niveaus die nooit eerder zijn gezien in de meer dan 200.000-jarige geschiedenis van de menselijke ondersoort.

De mens heeft zo dramatisch toegevoegd aan de atmosferische deken van broeikasgassen dat het broeikaseffect dat voor het eerst leven mogelijk maakte, nu de wereld zoals wij die kennen, bedreigt.

DE CIJFERS

Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change, een wetenschappelijke groep die tot taak heeft het risico van antropogene of door de mens veroorzaakte klimaatverandering te beoordelen, is de concentratie van kooldioxide in de atmosfeer gestegen van 280 delen per miljoen (ppm) vóór de industrialisatie tot 379 ppm in 2005. Nu zitten we op 385 ppm, en als de huidige trends doorzetten, zullen we tegen het midden van de eeuw 550 ppm bereiken. Toonaangevende wetenschappers waarschuwen dat we het kooldioxideniveau in de atmosfeer moeten verlagen tot onder 350 ppm als we een op hol geslagen opwarming van de aarde met catastrofale gevolgen willen voorkomen.

DE GEVOLGEN

Het Intergovernmental Panel on Climate Change voorspelt dat de temperaturen aan het aardoppervlak de komende 100 jaar met maar liefst 11,5 graden Fahrenheit zullen stijgen, dat sneeuwbedekking en permafrost op veel plaatsen volledig verloren zullen gaan en dat het zee-ijs aan de polen verder zal wegsmelten. Tot dusver is de opwarming en het smelten van het Noordpoolgebied veel sneller gegaan dan was verwacht, waardoor sommige wetenschappers concluderen dat het Noordpoolgebied in de zomer al in 2012 ijsvrij zou kunnen zijn. Als de Groenlandse ijskap volledig zou smelten, zou de zeespiegel ongeveer 20 voet stijgen, waardoor honderden miljoenen kustbewoners – mensen, planten, dieren – dakloos zouden worden. Zware weersomstandigheden zoals orkanen, droogtes en hittegolven, die nu al toenemen, zullen zich vaker dan ooit voordoen. Talloze andere rampzalige gevolgen, waarvan vele niet nauwkeurig kunnen worden gemodelleerd met het oog op voorspellingen, maken klimaatverandering tot een dreigende bedreiging.

Misschien wel het meest overkoepelende gevolg van de opwarming van de aarde is het verwoestende effect ervan op de biodiversiteit, omdat daardoor een verbazingwekkend aantal planten en dieren op aarde dreigt te worden uitgeroeid. Van de Noordpool, waar ijsberen, ijszeehonden en walrussen hun leefgebied verliezen, tot de oceanen, waar de door broeikasgassen veroorzaakte verzuring van de oceaan al het mariene leven bedreigt, verandert cruciale habitat dramatisch, en soorten die zich niet aan de nieuwe omstandigheden kunnen aanpassen of niet kunnen migreren, zullen uitsterven. Volgens een baanbrekende studie zal dit, als we de huidige trends doorzetten, in 2050 neerkomen op 35 procent van al het planten- en dierenleven dat momenteel bestaat – minstens een miljoen soorten.

DE TIJD OM TE ACTEREN

Prognoses van wat er zal gebeuren als we onze huidige koers aanhouden, schetsen een grimmig beeld van de toekomst. En in feite is de opwarming van de aarde de grootste bedreiging voor de mensheid. Maar het is nog niet te laat om snel te handelen om de planeet en de soorten die haar thuis noemen te redden. Het terugdringen van onze kooldioxide-uitstoot is absoluut essentieel om klimaatverandering op de lange termijn te bestrijden, en het onmiddellijk terugdringen van de uitstoot van zwarte koolstof en methaan, die veel korter in de atmosfeer blijven dan CO2, is een manier om onszelf tijd te geven om andere strategieën te perfectioneren. Oplossingen moeten individueel, lokaal, nationaal en internationaal worden uitgevoerd als we de emissies die de opwarming van de aarde veroorzaken, willen beteugelen om miljoenen soorten (waaronder de onze) te redden.