“Moederinstinct” pathologiseert vrouwen die geen kinderen willen krijgen. Maar die “moederlijke drang” wordt vaak gekweekt door de zwangerschap zelf.
Wanneer ik de term “babykoorts” hoor, komt er een bepaald beeld in me op. Een baby die letterlijk koorts heeft en die me midden in de nacht op de eerste hulp vindt, vlak voor de deadline van een artikel dat carrière moet maken.
Een ander beeld van “babykoorts” is dat ik helemaal moet overgeven nadat mijn kind een grote bosbessenmilkshake heeft gedronken. Andere visies gaan over botbreuken, infecties, antibiotica en allergische reacties, slapeloze nachten en leven in de schemerfase van permanente angst, terwijl mijn partner in diepe slaap droomt over de inname van vast voedsel.
… “babykoorts” is eigenlijk alles behalve de wens om een kind te krijgen.
Het concept van moederschap is angstaanjagend voor me. Toch wordt mijn sociale media-feed overspoeld met Twitter-post, na Facebook-album na Instagram-verhaal van mensen die me misschien ooit hebben geprobeerd te overtuigen om deel te nemen aan een verscheidenheid aan triootjes, maar nu hun tijd lijken te bezetten met oproepen aan het publiek over de consistentie van de stoelgang van hun kinderen, en regelmatig de onbegrijpelijke vreugde uiten die ze voelen wanneer ze helemaal worden overgegeven nadat hun kind een bosbessenmilkshake heeft verorberd.
Dus ben ik tot de conclusie gekomen dat, op zijn minst, de voorwaarden om een goede ouder te zijn enigszins zijn uitgekleed in de massamedia – wat betekent dat, als ik moeder wil worden, het niet bijzonder leuk vinden (weten hoe ik voor kinderen moet zorgen of zelfs op dit moment genieten van het gezelschap van) kinderen me nu niet uitsluit om later moeder te worden. Het is geen drang die naar mijn baarmoeder moet grijpen. Het kan gewoon een beslissing zijn.
In feite is er één ding dat me troost geeft op de weg naar het moederschap: niet één van ons heeft een moederinstinct.
Dat komt omdat het gewoon, duidelijk niet bestaat. Vraag maar aan Dr. Gillian Ragsdale, een biologisch antropologe die psychologie doceert aan de Open Universiteit in het Verenigd Koninkrijk. Zij zegt dat het woord “instinct” keer op keer misbruikt wordt in de context van opvoeding, omdat het vaak verward wordt met een “drift.”
Het niet bijzonder leuk vinden (weten hoe je voor kinderen moet zorgen of zelfs momenteel genieten van het gezelschap van) kinderen *nu* sluit niet uit dat ik *later* moederlijk zal zijn.*
“Instinct is hard wired. Je denkt er niet echt over na. Een drang is motiverend, het geeft richting aan gedrag, maar het is geen onweerstaanbare kracht,” vertelt ze me tijdens een Skype-interview. In die zin heeft de mens maar heel weinig instincten – zelfs het instinct om te eten kan worden ontkend (kijk maar naar de meeste gangbare diëten). Als een vrouw ervoor kiest om geen moeder te worden, dan zullen de biologische veranderingen die tijdens het moederschap plaatsvinden ook niet plaatsvinden, omdat er geen behoefte is aan een moederlijke drang, iets wat Dr. Ragsdale toeschrijft aan hormonen.
“De moederlijke drang kan hormonaal worden beïnvloed, bijvoorbeeld door zwangerschap. Dit is hetzelfde bij andere zoogdieren. Zodra de nakomelingen er voor hen zijn – dat is wanneer de moederlijke drift over het algemeen kicks in – maar niet altijd zelfs dan.”
En het is een veel voorkomende manier om die “moederlijke drift” te cultiveren – door zwangerschap zelf.
Dat is wat er gebeurde met mijn vriendin van de afgelopen twintig jaar, Amy Spears. We ontmoetten elkaar op America Online toen ik 14 was en zij 18, en sindsdien stalken we elkaar via internet. Ze zegt dat ze nooit van plan was of wilde moeder worden, maar het gebeurde toch. “Ik heb drie dagen gehuild toen ik ontdekte dat ik zwanger was, en nog eens drie toen ik besloot hem te houden.”
Zoals de meeste vrouwen met wie ik sprak, maakte ze zich zorgen over hoe het krijgen van een kind haar autonomie en haar sociale leven zou beïnvloeden. Maar in tegenstelling tot anderen nam ze de beslissing wetende dat ze een alleenstaande moeder zou worden, omdat de vader haar gesmeekt had om een abortus te laten doen, iets wat ze aanvankelijk ook wilde. Alles veranderde toen ze met haar oude kamergenote naar de kliniek ging. “Ik zag de echo en er klikte gewoon iets. Urith had zoiets van: ‘We krijgen een baby.'”
Amy zegt dat haar moederlijke drang pas echt op gang kwam een jaar nadat de baby was geboren. “Ik herinner me dat ik op een avond huilde terwijl hij zonder reden huilde, en ik zei eigenlijk ‘Wie heeft me deze baby mee naar huis laten nemen? Ze gaven hem aan mij en lieten me gewoon het ziekenhuis verlaten?””
Ongetwijfeld een geweldige moeder, kon Amy het niet helpen om zichzelf kritisch te bekijken tot het punt van uitputting – constant haar ervaring vergelijkend met vooropgezette ideeën over het moederschap.
“Ik heb nooit getwijfeld om hem te krijgen. Ik herinner me alleen dat ik dacht dat er iets mis met me moest zijn omdat ik niet dat overweldigende ‘moedergevoel’ had.”
Het was door wat zij noemt “going through the motions,” (wat Dr. Ragsdale “grooming” noemt) dat dit uiteindelijk veranderde, maar het kostte nog steeds tijd. “Ik deed alle dingen die ik moest doen, maar ik voelde me soms een bedrieger. Ik kreeg de volle ‘moederliefde’ pas maanden later.”
Verhalen als deze worden niet ondersteund door het concept van een ‘moederinstinct’, omdat het vrouwen mythologiseert als natuurlijke zorgverleners, terwijl het in feite niet iets is dat voor veel mensen heel natuurlijk is. Voor veel vrouwen (en mannen) vergt het veel werk, maar het is een norm die de maatschappij desondanks gemakkelijker aan vrouwen dan aan mannen oplegt – waardoor genderrollen in stand worden gehouden die uiteindelijk een patriarchale maatschappij ondersteunen.
Volgens het onderzoekspaper Emotional Regulation of Fertility Decision Making: What Is the Nature and Structure of “Baby Fever”? door Gary L. Brase en Sandra L. Brase, “Gevoelens over baby’s en beslissingen over vruchtbaarheid kunnen gebaseerd zijn op de mate waarin mensen de algemene gendernormen van hun omringende samenleving hebben geïnternaliseerd (of niet).”
In die zin is “baby fever” een effectief marketinginstrument voor babyborrels, en een populair (zij het afgezaagd) plot voor Hollywood rom-coms, maar weinig meer. “Het concept ‘moederinstinct’ pathologiseert vrouwen die geen kinderen willen krijgen,” zegt Dr. Ragsdale. “We hebben een probleem met het patriarchaat. Het is voordelig om vrouwen af te schilderen als natuurlijke verzorgers, zodat ze het gevoel hebben dat het een plicht is.”
En volgens de paper uit 2012 getiteld Fertility Preference Inversely Related to ‘Legacy Drive’ in Women, But Not in Men: Interpreting the Evolutionary Roots, and Future, of the ‘Childfree’ Culture door Lonnie W. Aarssen en Stephanie T. Altman, dat is precies wat het was.
Zij stellen dat het grootste deel van de voortplantingspsychologie door de geschiedenis heen heeft gedraaid om het idee dat “mannen kinderen kregen omdat ze seks wilden hebben of een erfenis wilden nalaten, maar dat vrouwen seks hadden omdat mannen seks wilden hebben of een erfenis wilden nalaten,” (ongeacht of het inderdaad was wat vrouwen wilden of niet.)
“Het concept ‘moederinstinct’ pathologiseert vrouwen die geen kinderen willen krijgen.”
Er is maar weinig veranderd. Westerse samenlevingen ondersteunen in theorie wel het idee van ouderschap, maar schieten in de praktijk vaak tekort als het gaat om steun aan vrouwen tijdens en na de zwangerschap. In landen als de VS, waar moederschap vaak een doodvonnis is voor de carrière, verhindert het indelen van vrouwen in “moederlijke” en “niet-moederlijke” vrouwen de samenleving te zoeken naar manieren om het moederschap aantrekkelijker te maken, terwijl vrouwen ook worden gestraft voor het moederschap door hen te beroven van een financieel inkomen en hen te reduceren tot verouderde rollen die om te beginnen nooit gepast waren.
Dergelijke tegenstrijdigheden zijn moeilijk te overbruggen wanneer een vrouw besluit dat ze zowel kinderen als een carrière wil, en worden versterkt door de angst om niet te kunnen voldoen aan onrealistische verwachtingen van het moederschap.
“Vrouwen die de voorkeur gaven aan ‘kinderloos’ zijn, konden die keuze zelden maken gedurende talloze generaties van patriarchale dominantie in de loop van de menselijke evolutie,” zeggen Aarssen en Altman. Er was gewoon geen significant historisch precedent voor vrouwen om een “sterke ouderschapsdrang” te ontwikkelen, omdat ze eenvoudigweg geen keuze in de kwestie kregen.
Dr. Ragsdale gelooft dat, in combinatie met deze sterke historische precedenten, het moederschap minder aantrekkelijk is geworden omdat de samenleving ondersteunende, verzorgende gemeenschappen heeft vervangen door het internet – een eindeloze lijst van URL’s die tegenstrijdig advies bieden, evangelische mama-blogs en al het oordeel dat geld kan kopen.
“Het sociale isolement van moeders is een relatief nieuwe ontwikkeling in de menselijke evolutie – waar vrouwen in kleine kerngezinnen leven en hun kinderen alleen opvoeden,” zegt ze.
“Als je kijkt naar andere plaatsen in de wereld, worden kinderen opgevoed in gemeenschappen en vind je lagere niveaus van depressie en angst na de bevalling als gevolg daarvan.”
In vergelijking daarmee is overgeleverd zijn aan de genade van het World Wide Web een nachtmerrie voor nieuwe ouders. Amara White kent dit gevoel maar al te goed. Ze kreeg haar eerste baby in Canada met haar man, ver weg van hun huizen in Nieuw-Zeeland en Australië.
“Er is zoveel informatie op internet over ouderschap… als je ouderschapsblogs en -forums leest voordat je een baby krijgt, is het echt genoeg om je van het idee af te brengen,” zegt ze.
Niet verrassend, wat hielp was zichzelf omringen met de juiste mensen tijdens de zwangerschap, die ze doorbracht met zich zorgen te maken over alles, van plotselinge kindersterfte tot haar dochter die op een dag een eetstoornis zou ontwikkelen.
“Ik overwon deze irrationele angsten door standvastig mijn gemeenschap op te bouwen…een gemeenschap opbouwen van moeders en vaders die op dezelfde manier als ik ouder waren,” zegt Amara.
“Diezelfde vrouwen waarmee ik mezelf omringde, waren er voor me toen mijn dochter ziek was, toen ik gewoon wat volwassen alcoholtijd nodig had ‘voordat we moeders waren’…ze maakten het leven zoveel gemakkelijker om mee om te gaan, vooral omdat ik geen familie in de buurt had voor steun.”
Amara koesterde de moederlijke drang, iets wat volwassenen kunnen leren door blootstelling als volwassenen, hoewel het vaak in (vrouwelijke) kinderen wordt geprepareerd. Ze zocht bewust naar het soort omgeving dat het meest bevorderlijk was voor het opvoeden van een kind, iets zonder hetwelk het moederschap volgens haar kwellend zou zijn geweest.
“Het cultiveren van een moederlijke drang is een beetje zoals het leren van taal,” stelt Ragsdale. “Kinderen worden daar al vroeg aan blootgesteld en leren taal van de mensen die het spreken. Als kinderen van jongs af aan werden geconditioneerd om meer ‘moederlijk’ te zijn, dan zou de drang als volwassenen sterker kunnen zijn.”
Wanneer sommige vrouwen een sterkere moederlijke drang lijken te hebben, komt dat vaak omdat ze dat gedrag van jongs af aan hebben gecultiveerd, van speelgoedpoppen en spelletjes tot babysitten voor buren, een taak die zelden van jongens wordt gevraagd of aan hen wordt opgelegd. Maar voor veel vrouwen, zoals een ex-collega van mij, is het prima als de eerste vraag die tijdens de zwangerschap in je opkomt is: “Mag ik ooit weer wijn?!”
“Ouderschapsdrang kan zeker worden gecultiveerd bij vrouwen, maar ik zou graag zien dat het meer wordt gecultiveerd bij mannen,” zegt Ragsdale – aanhalend dat mannen eigenlijk niet meer aanleg hebben voor de ouderschapsdrang dan vrouwen (vóór de zwangerschap).
“Ik denk dat we het idee op jonge leeftijd aan mannen moeten introduceren. We hebben seksuele voorlichting, maar geen opvoedingsvoorlichting.”
Misschien heb ik er daarom meer vertrouwen in dat moederschap een logische beslissing kan zijn en toch een mooie, unieke ervaring waarbij mijn “moederlijke drang” een reis kan zijn in plaats van een bestemming. Maar ik moet me mijn oordeel voorbehouden tot, zoals Dr. Ragsdale zou zeggen, mijn kroost recht voor me zit en smeekt om vastgehouden te worden, wat ik zal doen… tot ze die bosbessenmilkshake begint uit te braken, en dan zal ik haar aan haar vader overdragen.
