Gedrag
Elephanten zijn zeer sociale dieren met een complex scala aan gedragingen. Scroll naar beneden voor meer informatie of klik op een link om direct naar:
- Familiegroepen
- Solitaire stieren
- Communicatie
- Agressief gedrag
Familiegroepen
Volwassen mannetjes en vrouwtjes leven apart in verschillend gestructureerde samenlevingen.
De basisfamilie-eenheid, bekend als een fokkudde, is een groep verwante wijfjes bestaande uit een moeder en jong met haar volwassen dochters en hun kroost. De activiteit van de groep en hun bewegingen worden bepaald door de “matriarch”, herkenbaar als de grootste koe in de kudde. Zij loopt gewoonlijk vooraan in de kudde, terwijl een ander groot vrouwtje de achterhoede vormt. Als ze worden gestoord, verzamelen de olifanten zich rond de matriarch en volgen haar voorbeeld.
De kuddes kunnen uit 2 tot 24 dieren bestaan, maar als het aantal olifanten in een groep meer dan ongeveer 10 bedraagt, splitst de groep zich meestal in tweeën. De twee families blijven nauw met elkaar verbonden en brengen 35 tot 70% van hun tijd samen door.
Voordat jonge koeien hun eigen kalfjes krijgen, zorgen zij voor de andere dieren in de kudde. Bekend als “allemoeders” zullen zij zich haasten om een kalf in moeilijkheden te beschermen of te helpen. Verwante koeien zogen ook elkaars kalveren.
Kalveren spelen vaak met elkaar. Spelactiviteiten lijken hen te helpen ervaring op te doen met voorwerpen, locomotieve vaardigheden te ontwikkelen en de vaardigheden van andere kalveren in te schatten.
Solitaire stieren
Van 12-15 jaar tot 20 jaar zullen jonge stieren meer dan 50% van hun tijd weg van de familie-eenheid doorbrengen, om uiteindelijk volledig te vertrekken.
Ondanks hun solitaire aard hebben stieren ook een complexe vorm van sociale organisatie. Nadat ze onafhankelijk zijn geworden kunnen ze alleen lopen of kleine tijdelijke vrijgezellengroepen van 2 – 14 dieren vormen.
Stieren zwerven wijder dan koeien en, tijdens perioden van musth, zullen zij zich buiten hun thuisgebied wagen op zoek naar paringsmogelijkheden.
Zeer oude stieren worden vaak ver weg van de hoofdkuddes gevonden, in moerassige gebieden. Als hun laatste tand afslijt, moeten ze dicht bij zachte vegetatie zijn, waar ze minimaal op hoeven te kauwen.
Communicatie
De olifanten communiceren door middel van gebaren, aanraking, reuk en geluiden.
Bij het ontmoeten van een ander individu vindt een soort ‘begroetingsceremonie’ plaats waarbij het ene dier de punt van zijn slurf in de bek van de ander steekt.
Elfanten gebruiken hun slurf, oren en bewegingen van het hoofd om agressie aan te geven.
Vocaal kunnen olifanten rommelen, blèren, grommen en trompetteren. De meeste geluiden liggen onder het frequentiebereik van het menselijk gehoor en worden geacht kilometers ver te kunnen gaan. Dit betekent dat olifanten kunnen horen waar andere dieren zijn en stappen kunnen ondernemen om zich bij elkaar te voegen of elkaar te ontwijken. Grommen wordt meestal gebruikt als begroeting of als uiting van woede. Balgen duidt op angst. Trompetgeschal kan worden gebruikt als alarm, als dreigement of gewoon als uiting van woede of opwinding.
Agressief gedrag
Eolifanten zijn meestal vreedzame dieren. Vrouwtjes kunnen echter agressief zijn wanneer er jonge kalveren aanwezig zijn en stieren kunnen uitzonderlijk agressief zijn tijdens de musth. Alle olifanten kunnen agressief worden als ze ziek, gewond of lastiggevallen zijn.
Elfanten reageren op drie verschillende manieren op bedreigingen of uitdagingen. Dominantie- of dreigingsvertoningen zijn bedoeld om de superieure kracht en sociale positie van het individu te demonstreren. Ze kunnen in de richting van de bedreiging kijken en hun oren uitspreiden. Staand verheffen ze hun kop en slagtanden hoog. Hoofdschudden en slurfzwaaien kunnen ook worden waargenomen.
Elfanten kunnen op de bedreiging afrennen in een demonstratie of een echte charge. De meeste aanvallen zijn schijnaanvallen die worden afgebroken voordat het doel is bereikt. Als een aanval echter wordt doorgezet, is een olifant in staat een andere olifant of andere dieren (waaronder mensen) te doden of auto’s te vernielen.
Defensieve of onderdanige acties benadrukken de angst of besluiteloosheid van een olifant. Ze omvatten ontwijking, geagiteerde krullende slurfbewegingen, gooien van stof, zwaaien met de poten en overdreven eetgedrag (luidkeels afbreken van takken, trekken aan gras enz.).
Gevechten
Als de dreiging aanhoudt, kunnen olifanten betrokken raken bij zeer agressieve gevechten. Wonden kunnen dodelijk zijn of geïnfecteerd raken, met de dood tot gevolg.
Deze doorboorde schedel werd gevonden in de Shangoni-sectie in het noorden van het Kruger National Park. Te oordelen naar de hoek van binnenkomst van de slagtand, moet het slachtoffer op zijn knieën voor zijn aanvaller hebben gezeten.
De kracht van de botsing tussen deze twee jonge stieren veroorzaakte de breuk van een van hun slagtanden (de cirkels tonen stukken ivoor die door de lucht vliegen)
Mr. Rudi Sippel, een parkmedewerker, was getuige van een dodelijk olifantengevecht langs de Olifantsrivier in het KNP:
“Een oudere stier moet het gevecht verloren hebben en probeerde te vluchten voor de jongere veroveraar. Deze laatste stak hem van achteren. De oudere stier beschermde zijn kwetsbare flanken door zijn achterste naar de jongere stier te draaien.
Uitgeput, kon hij dit niet langer volhouden en de jongere stier slaagde erin hem in de nek te steken. Toen de slagtand door de huid brak, klonk het als een geweerschot en de oudere stier brulde van de pijn. De gewonde stier ging op zijn knieën en werd herhaaldelijk in zijn nek en ribbenkast gestoken voordat hij in elkaar zakte. De jongere stier liep een eindje weg, kwam dan terug om de getroffen stier om te draaien en op zijn kop te urineren.
Hij kwam keer op keer terug om het gevallen dier te duwen en te porren. Ranger Ben Pretorius schoot de oude stier genadig neer. Het schot joeg de jongere stier weg, maar hij keerde die nacht terug om het karkas om te duwen. Sommige van de steekwonden bleken 50 cm diep te zijn.”
