Door Emma Young
Het idee dat we de voorkeur geven aan begerenswaardige objecten – en mensen – die fysiek dichter bij ons staan, bestaat al tientallen jaren. Als alle andere dingen gelijk zijn, lijkt een potentieel gevaarlijk dier dat dichtbij is, enger dan een dier dat verder weg is, en er is gesuggereerd dat een begeerlijk persoon of voorwerp dat dichtbij is, in spiegelbeeld aantrekkelijker is dan een persoon of voorwerp dat op enige afstand staat.
Maar hoewel dit propinquity-effect “een populair onderwerp blijft in inleidende cursussen sociale psychologie, zijn er verrassend weinig werken die overtuigend experimenteel bewijs bieden dat afstand zelf de affectieve reactie op een object beïnvloedt,” merken de auteurs van een nieuw artikel op, in Personality and Social Psychology Bulletin, dat die leemte opvult. Hun belangrijkste bevinding: mannen hebben de neiging om de voorkeur te geven aan vrouwen die fysiek dichter bij hen zijn.
De onderzoekers, uit Zuid-Korea en Singapore, en onder leiding van Ji-eun Shin, voerden een reeks studies uit om dit te onderzoeken, waarbij ze hun aandacht vooral richtten op mannelijke oordelen over vrouwen.
In één, een groep mannelijke deelnemers las regels uit een moderne musicalversie van Romeo en Julia met een onbekende vrouw (eigenlijk een confederate die de onderzoekers hielp) die ofwel 80 centimeter of 150 centimeter verderop zat. In het algemeen vonden degenen die dichtbij zaten de vrouw achteraf aardiger. Een diepere analyse van de gegevens toonde aan dat dit alleen gold voor mannen die alleenstaand waren, niet voor mannen met een romantische relatie.
In een andere studie werden afbeeldingen van alleen de gezichten van acht vrouwen, die qua fysieke aantrekkelijkheid op elkaar waren afgestemd, in paren gepresenteerd, afzonderlijk aan elk oog, van een andere groep mannelijke en vrouwelijke deelnemers, waarbij het ene gezicht iets dichterbij leek te zijn dan het andere. Zowel mannen als vrouwen meldden dat ze de gezichten die dichterbij leken leuker vonden, en dit effect was sterker voor mannen die meldden minder tevreden te zijn met hun huidige sociale relaties.
In een aparte studie bekeken alleenstaande mannen een videoclip van een vrouw (eerder door anderen beoordeeld als “matig aantrekkelijk”) die ofwel 60 cm of 150 cm van de camera stond, en die direct in de lens staarde. Opnieuw gaven de deelnemers aan dat ze de vrouw leuker vonden wanneer ze dichterbij stond, en ze schatten in dat ze meer succes zouden hebben om haar mee uit te vragen – met andere woorden, ze leek toegankelijker. Dit effect was groter voor mannen die hoger scoorden op een vragenlijst over hun gevoelens van eenzaamheid. (De onderzoekers vermelden niet de seksuele geaardheid van deze vrijwilligers; het lijkt te worden aangenomen dat ze heteroseksueel waren.)
Over het geheel genomen ondersteunen de resultaten het algemene idee dat nabijheid de aantrekkingskracht versterkt. En de onderzoekers presenteren ook voorlopige gegevens die suggereren dat mensen andere begerenswaardige objecten – waaronder hamburgers en ingepakte cadeaus – leuker vinden als ze fysiek dichterbij zijn.
Een hamburger dichterbij lijkt misschien aantrekkelijker omdat het minder fysieke inspanning kost om hem te bemachtigen dan een hamburger die verder weg ligt. Maar als het gaat om interacties met andere mensen, is er duidelijk meer aan de hand.
Zoals de onderzoekers opmerken, terwijl vreemden in het openbaar vervoer over het algemeen proberen zo ver mogelijk bij elkaar vandaan te gaan zitten, zitten geliefden “dicht op elkaar”. Als iemand dicht bij je staat op een feestje of in een bar, kan dit een signaal zijn dat ze graag interactie willen – hetzij om te chatten als een potentiële vriend, hetzij als een potentiële seksuele partner. Vooral voor een eenzame, alleenstaande persoon kan iemand die dit “toegankelijkheidssignaal” lijkt af te geven, begeerlijker lijken dan iemand die aan de andere kant van de kamer staat. “Vanuit het standpunt van een acteur zou het minder psychologische en fysieke inspanning vereisen om bevriend te raken met een persoon die meer benaderbaar en sociaal ontvankelijk lijkt (overgebracht door nabijheid),” schrijven de onderzoekers.
De onderzoekers richtten zich voornamelijk op de houding van mannen ten opzichte van vrouwen, omdat, zo stellen zij, mannen minder kieskeurig zijn over wie zij als begeerlijk beschouwen voor seks, en eerder geneigd zijn om een vrouw die dicht bij hen staat te interpreteren als tekenen van seksuele interesse – dus ze voelden dat een nabijheidseffect waarschijnlijker was om duidelijk te zijn voor mannen.
Dit nieuwe bewijs voor het “propinquity-effect” is welkom, maar er blijven mysteries over waarom het optreedt en er zijn duidelijk meer studies nodig over hoe het de gevoelens van vrouwen beïnvloedt, en het testen hoe het in andere culturen speelt.
-Darling, Get Closer to Me: Spatial Proximity Amplifies Interpersonal Liking
Emma Young (@EmmaELYoung) is stafschrijver bij BPS Research Digest
