Omkering van gewichtstoename door antidepressiva

Antidepressiva worden in verband gebracht met gewichtstoename sinds ze zo’n 50 jaar geleden voor het eerst werden gebruikt. Tricyclische antidepressiva (TCA’s) verlichtten depressies, maar zorgden ervoor dat patiënten aanzienlijk zwaarder werden als gevolg van de behandeling. Eén middel in het bijzonder, amitryptyline, werd in verband gebracht met oncontroleerbare verlangens naar suiker. Toen Selectieve Serotonine Heropname Blokkers (SSRI’s) werden geïntroduceerd als de nieuwe generatie antidepressiva, hoopte men dat gewichtstoename geen probleem zou zijn. Helaas is deze verwachting niet uitgekomen. Artsen waren optimistisch over de eerste van de SSRI’s, omdat patiënten gewicht verloren tijdens de eerste maanden van de behandeling. Het medicijn werd niet alleen gezien als een effectieve stemmingsregulator, maar ook als een potentieel middel om gewicht te verliezen. Het werd getest in een nationaal onderzoek en hoewel gewichtsverlies in het begin van het onderzoek optrad, volgde gewichtstoename. Aan het eind van de studie wogen de patiënten die het middel gebruikten evenveel als voordat ze met het programma begonnen.

Het potentieel om gewichtstoename te veroorzaken is niet beperkt tot SSRi’s; op dit moment is er geen effectief antidepressivum dat niet het potentieel heeft om gewichtstoename te veroorzaken. Bovendien kunnen medicijnen die gebruikt worden om bipolaire stoornis en schizofrenie te behandelen de patiënt met 100 of meer ongewenste kilo’s achterlaten.

Er is nog steeds geen verklaring voor hoe de medicijnen de eetlust en de gewichtsregulatie beïnvloeden. Sommige dierstudies suggereren dat de drugs kunnen interfereren met andere hersenchemicaliën zoals histamine of een subgroep van serotonine-bevattende cellen, waardoor het hongergevoel wordt bevorderd. Maar tot nu toe begrijpt niemand hoe de drugs in staat zijn om de controle over de voedselinname te beperken of te verhinderen.

Enkele jaren geleden werd ik gevraagd om een centrum voor gewichtsbeheersing op te zetten en te leiden in het McLean Hospital, een psychiatrische instelling die verbonden is aan de Harvard Medical School. Onze cliënten waren afkomstig uit de omliggende gemeenschappen, maar wat velen gemeen hadden was gewichtstoename tijdens de behandeling met psychotrope medicijnen; sommigen namen twee of drie medicijnen. Opvallend aan hun probleem was dat ze bijna allemaal slank waren voordat ze met hun medicijnen begonnen. Voordat ze ziek werden, hadden deze mannen en vrouwen nooit emotionele problemen met eten gehad. Ze aten gezond, waren nooit op dieet geweest en sportten graag. Allen waren geschokt door de verandering in hun eetgewoonten en, natuurlijk, in hun lichaam. De gewichtstoename varieerde tussen de 15 en 40 pond bij degenen die antidepressiva gebruikten en tussen de 75 en 125 pond bij degenen die stemmingsstabilisatoren en atypische antipsychotica gebruikten. Wat ze allemaal gemeen hadden was het onvermogen om hun drang tot eten te stoppen, ongeacht de hoeveelheid voedsel die ze tot zich namen.

Omdat toen, net als nu, niemand echt wist hoe om te gaan met dit soort gewichtstoename, besloten we om een aanpak te proberen die had gewerkt bij typische zwaarlijvige cliënten. We wisten uit ons onderzoek en eerdere klinische ervaring dat het verhogen van de serotoninesynthese het verzadigingsgevoel verhoogde. De SSRI’s die theoretisch deze serotoninerge functie hadden moeten activeren, deden juist het tegenovergestelde, d.w.z. veroorzaakten bij de patiënten een chronische behoefte om te eten.

Alle koolhydraten, met uitzondering van fructose (vruchtensuiker), leiden tot een toename van de serotoninesynthese als het koolhydraat zonder eiwit wordt geconsumeerd. Het proces omvat de opname in de hersenen van het aminozuur tryptofaan, de precursor van serotonine. Insuline-afgifte na de vertering van koolhydraten verwijdert uit de circulatie andere aminozuren die met tryptofaan concurreren voor opname in de hersenen. Tryptofaan komt gemakkelijk de hersenen binnen en wordt snel omgezet in serotonine. Eiwitconsumptie, zelfs als die samen met koolhydraten wordt gegeten, overspoelt de circulatie met deze concurrerende aminozuren en tryptofaan, het schaarsste aminozuur in eiwit, komt niet in de hersenen.

Het dieet dat we ontwikkelden om de serotoninesynthese te verhogen, bestond uit een geplande consumptie van gemakkelijk verteerbare koolhydraten overdag en ’s avonds. De cliënten kregen een koolhydraathoudend drankje dat eerder was ontwikkeld in een MIT-onderzoek, ’s morgens laat, ’s middags laat en, indien nodig, ongeveer twee uur voor het slapengaan. De drank bevatte een mengsel van snel en traag verteerbare koolhydraten en geen vet of eiwit. De cliënten kregen ook een lijst met koolhydraatrijke tussendoortjes die het drankje konden vervangen. Bovendien gaven we de cliënten een voedingsrijk, caloriearm voedingsplan om te volgen. Ze werden ook aangemoedigd om de lichaamsbeweging te hervatten die sommigen van hen hadden opgegeven nadat ze waren aangekomen.

• Zoek een therapeut om depressie of angst te overwinnen

De verzadigende effecten van de verhoogde serotoninesynthese werden binnen een uur of zo na het nuttigen van het koolhydraatdrankje gevoeld. Onze cliënten vertelden ons dat de zeurende behoefte om te eten wegging. Ze hadden geen moeite om het verminderde calorie-voedselplan te volgen, omdat ze geen honger hadden. En ze verloren gewicht, ondanks het voortzetten van de medicijnen die hun gewichtstoename hadden veroorzaakt.

Deze aanpak voor het omkeren van gewichtstoename door antidepressiva, nu gedetailleerd in Het Serotonine Power Dieet, is eenvoudig en effectief. Voor maximale effectiviteit moet het aan het begin van de behandeling worden toegepast, zodat gewichtstoename kan worden voorkomen. Maar omdat het eten van koolhydraten zo’n integraal onderdeel van het plan is, kunnen mensen die door hun medicijnen diabetes hebben ontwikkeld die met overgewicht samenhangt, het niet gebruiken zonder toezicht van een diëtist.

Een interessant voordeel van deze benadering van gewichtsverlies is dat veel van onze cliënten meldden dat ze zich gewoon beter voelden. Ze vertelden ons dat ze zich rustiger en minder angstig voelden, beter sliepen en meer ontspannen waren. Het tegenovergestelde werd ook gemeld door sommige van onze cliënten die van hun artsen te horen hadden gekregen geen koolhydraten te eten om af te vallen. Velen meldden een verslechtering van hun stemming en één vertelde ons dat ze zelfmoord overwoog nadat ze van de koolhydraten was afgehaald.

Hoopvol is dat er spoedig een nieuwe klasse van geneesmiddelen zal zijn om stemmingsstoornissen te reguleren zonder het ongemak van gewichtstoename te veroorzaken. Maar in de tussentijd is de beste oplossing voor deze gewichtstoename gebruik te maken van het vermogen van serotonine om de eetlust uit te schakelen door eenvoudigweg therapeutische hoeveelheden koolhydraten te eten.