Op deze dag in 455 na Christus: het begin van het einde voor Rome

Tenminste, zo wordt het vaak verteld. In feite was het een stuk minder dramatisch.

De Vandalen waren de tweede groep “barbaren” die Rome plunderden. De eerste aanval vond plaats op 24 augustus 410, toen Alaric de Visigoot de stad drie dagen lang plunderde. Hoewel Alaric een christen was, en de hoofdstad van het West-Romeinse Rijk naar Ravenna was verplaatst, had zijn aanval schokgolven rond de Middellandse Zee en door het West- en Oost-Romeinse Rijk teweeggebracht. Tegen de tijd van Gaiseric en zijn Vandalen in 455 hadden de mensen het dus allemaal al eens eerder gezien.

Op 17 maart van dat jaar werd de Romeinse senator Petronius Maximus Westelijk keizer, de dag nadat hij keizer Valentinianus III had vermoord. Om zijn macht te consolideren dwong hij de weduwe van de vermoorde keizer, Licinia Eudoxia, met hem te trouwen.

Honderden kilometers verderop waren de Vandalen een Germaans volk dat gevlucht was voor de Hunnen en zich in 409 na Christus in Zuid-Spanje had gevestigd.

Van daaruit trokken zij onder leiding van een leider, Gaiseric genaamd, in 429 naar Noord-Afrika, waar zij de plaatselijke heersers en de door het Oostelijke en Westelijke Romeinse Rijk gezonden troepen versloegen.

In 435 werden ze foederati, of verdragsbondgenoten, van Rome, maar vier jaar later kwam Gaiseric in opstand en veroverde Carthago. Tegen de tijd dat hij zijn expansiedrift had voltooid, had hij de controle over grote delen van Tunesië en Algerije, samen met de Balearen, Sicilië, Corsica en Sardinië.

Terug in Rome was één van de dochters van keizer Valentinianus III en Licinia Eudoxia, Eudocia, verloofd met de zoon van Gaiseric. Valentinianus en Gaiseric waren dit overeengekomen om de vrede tussen Rome en Noord-Afrika te herstellen. Nu Valentinianus echter dood was en Petronius Maximus aan het roer stond, had de nieuwe keizer andere ideeën. Hij verbrak de bestaande regeling en huwde Eudocia uit aan zijn eigen zoon. Het zal niemand verbazen dat Gaiseric dit aangreep als een excuus om naar Rome op te marcheren.

Petronius Maximus hoorde spoedig van het oprukkende Vandalenleger, en besloot dat vluchten de beste optie was. Helaas, op 31 mei 455, betrapten de burgers van Rome hem op heterdaad en stenigden hem, trokken hem uit elkaar en gooiden zijn overblijfselen in de Tiber. Hij had slechts twee en een halve maand geregeerd.

Hoewel de Vandalen gewoonlijk als barbaren worden beschreven, waren het Christenen. Volgens de heilige Prosper van Aquitanië, die in die tijd schreef, kwam paus Leo I – die Attila de Hun had ontmoet en hem had overgehaald Italië niet binnen te vallen – nu tussenbeide en verzocht Gaiseric uitdrukkelijk de bevolking van Rome niet af te slachten en de gebouwen niet met de grond gelijk te maken.

Oblijbaar gaven de Vandalen grotendeels gehoor aan het verzoek van de Paus. Zij spaarden het grootste deel van de bevolking en de gebouwen van de stad, maar plunderden systematisch de voormalige hoofdstad op alles wat niet vastgespijkerd was. Hoewel zij afzagen van een massaslachting, grepen zij duizenden inwoners van de stad en verkochten die aan de slavenmarkten van Noord-Afrika.

Toen de plunderingen voorbij waren, waren onder de vele trofeeën die Gaiseric meenam de pas opnieuw getrouwde Licinia Eudoxia en haar twee dochters, Eudocia en Placidia. Eudocia – die het middelpunt was geweest van de oorspronkelijke huwelijksbelediging – werd prompt uitgehuwelijkt aan Gaiseric’s zoon, zoals oorspronkelijk gepland.

De datum van Alaric’s eerdere inval in 410 wordt soms gegeven als de datum van de val van Rome. Gaiseric’s inval in 455 wordt ook vaak genoemd. Misschien is de ware datum 476, toen Romulus Augustulus, de laatste Romeinse keizer van het Westen, ten val werd gebracht door de Germaanse barbaar Odoacer. Welke datum ook wordt gekozen, het lijdt geen twijfel dat de rooftochten van Alaric en Gaiseric door de Eeuwige Stad twee van de laatste nagels aan haar doodskist waren.

Het was echter een tijd waarin volkeren kwamen en gingen. In 533 stuurde de Oostromeinse keizer Justinianus zijn belangrijkste generaal, Belisarius, naar Noord-Afrika om wraak te nemen op de Vandalen. In een onverwachte ommekeer, veegde hij de Vandalen in één veldtocht volledig uit de geschiedenis.