Het paringsgedrag van diepzee-inktvissen is gehuld in mysterie. De inktvissen waarbij paringen zijn waargenomen, gebruiken een hectocotylus, een gemodificeerde arm, voor de overdracht van spermapakketjes, spermatoforen genaamd. Bij veel diepzee-inktvissoorten ontbreekt echter een hectocotylus. Wij presenteren de eerste in situ waarnemingen van paringsgedrag bij een diepzee-inktvis die geen hectocotylus heeft maar in plaats daarvan een langwerpig eindorgaan gebruikt voor de overdracht van spermatangia, die vrijkomen uit de spermatoforen en zich diep ingraven in het weefsel van het vrouwtje. Met op afstand bediende voertuigen (ROV’s) hebben wij twee parende paren van de diepzee-inktvis Pholidoteuthis adami in de Golf van Mexico geobserveerd. Het mannetje nam tijdens de paring een eigenaardige houding aan, met zijn buikzijde naar boven en zijn achterste mantel boven de kop van het wijfje. Terwijl het mannetje het vrouwtje vasthield in wat een stevige greep leek, zagen wij het lange eindorgaan dat door de trechter van het mannetje naar buiten stak en in contact kwam met de rugmantel van het vrouwtje. Onderzoek van museumexemplaren toont aan dat spermatangia zich van de buitenste rugmantel in de binnenste rugmantel ingraven. Deze combinatie van serendipitous in situ waarnemingen en gearchiveerde specimens kan een krachtig instrument zijn om het gedrag van diepzeedieren te begrijpen.
