Toen ik 14 jaar oud was, had ik een droom die ik nooit zal vergeten. Hoewel het geen dramatische droom was of een filmische bewerking waardig, is hij me al die jaren bijgebleven.
Ik dwaalde door de eindeloze gangen van een oud en griezelig landhuis. De spinnenwebben die de weelderige meubels sierden, maakten duidelijk dat er al jaren niemand was geweest. Maar zelfs toen het verlaten was, was er nog elektriciteit, en de vele sierlijke kristallen lampen en kroonluchters zorgden voor een zwakke gloed op het sombere aangezicht. Ik was bezorgd, maar niet doodsbang. Net als een personage in een horrorfilm voelde ik me gedwongen op onderzoek uit te gaan, ook al was ik bang voor wat ik zou kunnen tegenkomen. In de garage vond ik een afbrokkelende paardenkoets. In de eetkamer was een feestmaal uitgestald, maar er waren geen gasten. En door het hele huis vond ik meer en meer kristallen lampen. Het moeten er duizenden zijn geweest die mijn weg verlichtten.
Toen werd ik wakker.
Dromen fascineren mensen al sinds het begin van de opgetekende geschiedenis. In het oude Egypte werden mensen met levendige dromen gezegend geacht met een bijzonder inzicht, en veel van hun dromen zijn opgetekend gevonden op papyrus. De Egyptenaren geloofden zelfs dat een van de beste manieren om goddelijke openbaring te ontvangen was door te dromen, en sommige mensen sliepen zelfs op geheiligde “droombedden” om wijsheid van de goden te verkrijgen.
In de 19e en 20e eeuw hebben geleerden deze bovennatuurlijke ideeën grotendeels losgelaten. Prominente figuren als Sigmund Freud en Carl Jung concludeerden in plaats daarvan dat dromen inzicht verschaften in de innerlijke werking van de geest. In zijn boek “De interpretatie van dromen”, beschreef Freud een complex systeem van droomanalyse. In de kern stelde zijn theorie dat terwijl onze bewuste geest sluimert, onze onbewuste geest beelden produceert die ons speciaal inzicht kunnen geven in ons diepste zelf.
Of dromen nu de toekomst voorspellen, ons in staat stellen ons met het goddelijke te verenigen, of ons gewoon een beter inzicht in onszelf verschaffen, het proces van het analyseren ervan is altijd zeer symbolisch geweest. Om de betekenis van dromen te begrijpen, moeten we ze interpreteren alsof ze in een geheime code zijn geschreven. Een snelle zoektocht in een online droom woordenboek zal u vertellen dat spookhuizen symboliseren “onvoltooide emotionele zaken,” zwak brandende lampen betekenen dat je “het gevoel overweldigd door emotionele problemen,” een feest geeft aan “een gebrek aan evenwicht in je leven,” en garages symboliseren een gevoel van “het ontbreken van richting of begeleiding bij het bereiken van je doelen.” Dus daar is het: Toen ik 14 was, voelde ik me emotioneel over het ontbreken van balans en richting in mijn leven.
Maar wat als er geen geheime code is, en we hebben onze tijd doorgebracht met het lezen in een stel willekeurige beelden, net zoals mensen vinden vormen en objecten verborgen in de wolken? Wat als dromen eigenlijk niets betekenen?
Dat is de conclusie van sommige moderne neurowetenschappers, die geloven dat dromen slechts een neveneffect zijn van meer fundamentele neurologische processen. Hoewel mensen vaak denken dat de hersenen tijdens de slaap worden uitgeschakeld, weten onderzoekers nu dat de slaap een periode van intense neurologische activiteit is. Een van de belangrijkste redenen waarom we slapen is wellicht om de hersenen in staat te stellen onze herinneringen te consolideren en te organiseren. Net zoals computers hun harde schijven periodiek moeten optimaliseren, moeten onze hersenen voortdurend de herinneringen consolideren die we hebben opgeslagen. Je kunt het zien als een soort neurologische schoonmaak, waarbij de overbodige ervaringen van de vorige dag worden weggeveegd en de belangrijke veiliger worden opgeslagen. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat mensen zich recent geleerde taken beter herinneren na de slaap, en dat hun geheugen eronder lijdt als de slaap wordt onderbroken. Dat is de reden waarom ouders en leraren er vaak bij kinderen op aandringen om een goede nachtrust te nemen voordat ze een test afleggen.
Hoewel niet alle onderzoekers het eens zijn, denken velen dat dromen een onbedoeld gevolg kunnen zijn van deze en andere onderliggende neurologische processen. Harvard psychiaters J. Allan Hobson en Robert McCarley, bijvoorbeeld, voorgesteld dat, als verschillende hersencircuits actief worden tijdens de nacht, dit sensaties, emoties en herinneringen, die allemaal in wezen willekeurig triggers. Maar omdat wij betekenisgevende wezens zijn, voegen onze hersenen al deze onderliggende activiteit samen tot een verhaal. Maar dit verhaal betekent eigenlijk niets. Het is gewoon een poging om de neurale activiteit die heeft plaatsgevonden te begrijpen. Daarom lijken dromen zo onlogisch en vreemd.
Dus waarom klampen mensen zich zo vast aan hun droomwoordenboeken?
Het kan iets te maken hebben met wat onderzoekers het “Barnum Effect” noemen, genoemd naar circusondernemer P. T. Barnum. Professor in de psychologie Bertram Forer toonde dit effect voor het eerst aan in 1948, toen hij 39 studenten een neppersoonlijkheidstest voorlegde. Ze wisten het niet, maar ze kregen allemaal precies dezelfde resultaten, waaronder uitspraken als: “Je hebt een grote behoefte dat andere mensen je aardig vinden en bewonderen,” en “Je hebt de neiging kritisch op jezelf te zijn.” Na afloop werd de studenten gevraagd om op een vijfpuntsschaal aan te geven hoe nauwkeurig ze dachten dat deze resultaten waren. De gemiddelde waardering was een verbazingwekkende 4,3, wat aangeeft dat, hoewel iedereen dezelfde valse feedback kreeg, ze vonden dat de test een bijna perfect werk deed om de innerlijke werking van hun geest samen te vatten.
Tientallen soortgelijke studies hebben Forer’s bevindingen in de tussenliggende decennia herhaald, waarbij horoscopen, handschriftanalyse, en ja, zelfs droomanalyse betrokken waren.
“Barnum uitspraken” worden gemakkelijk als waar geaccepteerd vanwege hun brede toepasbaarheid. Ook al klinken ze specifiek, ze kunnen op bijna iedereen van toepassing zijn, net als de interpretatie van mijn spookhuisdroom. Geldt “emotioneel gevoel over gebrek aan evenwicht en richting” niet voor vrijwel iedereen, tot op zekere hoogte? We kunnen ons redelijkerwijs dezelfde vraag stellen over bijna elke interpretatie die door een droomwoordenboek wordt gegeven. En als alle interpretaties even goed van toepassing zijn op bijna iedereen, dan zijn ze niet echt accuraat van wie dan ook.
Maar niet alle wetenschappers zijn het erover eens dat er geen inherent doel of betekenis aan dromen is. Tore Nielsen en Ross Levin hebben een theorie voorgesteld die het midden houdt tussen Freud’s bijna magische, op symbolen gebaseerde systeem van droomanalyse en de opvatting dat dromen gewoon willekeurig zijn. Hun perspectief, het Neurocognitieve Model van Dromen, is ingewikkeld, en onmogelijk om hier volledig uit te leggen. Hoewel deze theorie nog steeds stelt dat dromen nauw verbonden zijn met neurologische geheugenconsolidatieprocessen, betekent dat niet dat ze willekeurig zijn. Nielsen en Levin geloven dat de verhalen die onze hersenen weven uit schijnbaar willekeurige droombeelden, althans voor een deel, worden gestuurd door onze emotionele toestand. Bijvoorbeeld, als de hoeveelheid negatieve ervaringen in ons wakende leven toeneemt, neemt de kans op nare dromen ook toe. Dit kan de reden zijn waarom mensen die een trauma hebben meegemaakt, vatbaarder zijn voor nachtmerries dan anderen. Volgens deze theorie is een belangrijke functie van dromen wat de onderzoekers “angst uitdoving” noemen – dat wil zeggen, dromen helpen ons om onze stressvolle ervaringen op een gezonde manier te verwerken, ze “te laten rusten,” zodat we niet overweldigd worden door negatieve gevoelens tijdens ons wakende leven. Als het proces goed werkt, gebruiken dromen de spanningen en wakkere zorgen in ons leven als bronmateriaal, halen ze uit elkaar en zetten ze weer in elkaar in vreemde, maar over het algemeen onschuldige verhalen, een procedure die ons uiteindelijk in staat stelt ze achter ons te laten.
Hoewel de neurocognitieve theorie van dromen zou suggereren dat de specifieke symbolen in mijn spookhuisdroom geen objectieve of universele betekenissen hebben die ik in een droomwoordenboek zou kunnen vinden, heeft de algehele emotionele kwaliteit van de droom waarschijnlijk wel een betekenis. Zoals veel 14-jarigen was ik vol jeugdige angst toen ik te maken kreeg met de spanningen van het opgroeien-gevoelens die in mijn droom naar voren kwamen.
Dromen mogen ons dan niet de toekomst vertellen, ons niet in staat stellen met het bovennatuurlijke te communiceren of ons een bijzonder inzicht geven in de diepten van ons onbewuste, ze vertellen ons wel iets over onze emoties. Omdat de meesten van ons af en toe het contact verliezen met hoe we ons voelen, is dit een nuttig inzicht.
Met andere woorden, als je een stroom van nare dromen ervaart, is het misschien de moeite waard om bij jezelf na te gaan hoe je je hebt gevoeld, en misschien te overwegen of er actie is die je kunt ondernemen om je stemming te verbeteren.
Ik stel voor dat je begint met het droomwoordenboek weg te leggen.
