Yangon, Myanmar – Een jaar geleden werden vier politiebureaus in de door conflicten geteisterde westelijke deelstaat Rakhine van Myanmar aangevallen door het Arakan-leger (AA), waarbij naar schatting 13 agenten omkwamen en negen gewond raakten.
De reactie was snel.
Het leger van Myanmar (ook bekend als de Tatmadaw) beloofde “de terroristen te verpletteren”, wat het begin markeerde van het nieuwste bloedige hoofdstuk in de eindeloze conflicten van het land, die voornamelijk worden uitgevochten tussen de Tatmadaw en verschillende etnische rebellengroepen.
Rakhine is berucht geworden als de plaats van de brute campagne van het leger tegen de voornamelijk islamitische Rohingya, die leidde tot de uittocht van 740.000 mensen en beschuldigingen van genocide.
Wat het leger “opruimingsoperaties” noemde, werd gedeeltelijk gerechtvaardigd door beweringen dat de moslims een bedreiging vormden voor de Rakhine-boeddhisten en hun manier van leven, maar de AA, opgericht in 2009, is een etnisch Rakhine, religieus boeddhistische gewapende groep.
Het verzet tegen de centrale regering is geworteld in de recente en oude geschiedenis van Myanmar, zeggen deskundigen.
David Brenner, die onderzoek doet naar etnische gewapende conflicten in Myanmar, ontmoette AA-bevelhebber Tun Myat Naing in 2014, toen de groep nog actief was in de staat Kachin, langs de Chinese grens in het noorden van Myanmar.
Op dat moment kreeg de AA steun en training van een andere etnische gewapende groep, het Kachin Independence Army.
“Ze waren op zoek naar een soort verenigd front tegen de Tatmadaw, ze boden training aan gewapende bewegingen in het hele land,” zei Brenner, nu docent Internationale Betrekkingen aan Goldsmiths, University of London, in een recent interview met Al Jazeera.
De aanwezigheid van de AA in Kachin was altijd bedoeld als tijdelijk, en in 2018 keerden ze terug naar Rakhine, waardoor de escalatie van het conflict werd bespoedigd.
Specifieke incidenten van agressie van de Tatmadaw hielpen de spanningen aanwakkeren, waaronder een gewelddadig optreden dat jaar op een evenement ter herdenking van het oude Arakan-koninkrijk, waarbij zeven burgers omkwamen en dat leidde tot de arrestatie van de populaire Rakhine-politicus Aye Maung wegens landverraad. Vorig jaar werd hij schuldig bevonden en kreeg hij 20 jaar gevangenisstraf.
Rakhine, een onafhankelijk koninkrijk van 1429 tot 1782 met een eigen rijke geschiedenis en cultuur, is lange tijd over het hoofd gezien door de centrale regering en uitgesloten van nationale vredesbesprekingen, aldus analisten.
Dat komt deels doordat zij, net als de Britse kolonialisten, de etnische Rakhine als gelijksoortig beschouwt als de Bamar-meerderheid.
“De Britten leken het Rakhine-volk te beschouwen als naaste neven van de meerderheid-Bamar en daarom niet voldoende onderscheidend voor een aparte vertegenwoordiging,” schreef etnische zakendeskundige Martin Smith in zijn publicatie uit 2019, Arakan (Rakhine State): A Land in Conflict on Myanmar’s Western Frontier.
Toen Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi na de verkiezingen van 2015 aan de macht kwam, beloofde ze vrede met de etnische groepen van het land tot een hoeksteen van haar nieuwe regering te maken.
Ze blies de Panglong Vredesconferentie nieuw leven in, die voor het eerst in 1947 werd gehouden tussen haar vader generaal Aung San en leiders van etnische minderheden. Haar gebrek aan controle over het leger en haar onvermogen om aan de eisen van de gewapende etnische groepen te voldoen, betekent dat de gevechten doorgaan, zelfs als er wapenstilstanden worden ondertekend.
Aung San Suu Kyi is er zelf ook van beschuldigd het probleem te hebben verergerd door met geweld standbeelden van haar vader op te richten in staten met etnische minderheden en door leden van haar eigen partij te benoemen tot staatsministers, in plaats van vertegenwoordigers van etnische partijen.
Uitgesloten van de vredesbesprekingen en zonder eigen grondgebied, heeft de AA geprobeerd haar grondgebied uit te breiden en het leger tot onderhandelingen te dwingen.
“Ze hebben een sterk leger nodig en ze hebben eerst grondgebied nodig, anders worden ze aan de onderhandelingstafel niet serieus genomen,” zei Brenner. “Dat brengt natuurlijk een zeer felle escalatie in Rakhine met zich mee. Grondgebied krijgen betekent dat er eerst grondgebied moet worden veroverd.”
Volgens Brenner heeft het harde optreden van de Rohingya’s, hoewel aanvankelijk gesteund door veel etnische Rakhine, geleid tot destabilisatie, geweld en meer armoede – en de aanwezigheid van het leger.
“Arakanese nationalisten zijn daar niet blij mee, omdat de aanwezigheid van de Tatmadaw in Rakhine nu veel zwaarder is dan voorheen,” aldus Brenner.
Tijdens het decennialange militaire bewind van Myanmar werd Rakhine de op een na armste deelstaat van het land en het heeft er nog steeds onder te lijden, zelfs nu er enorme Chinese en Indiase projecten worden goedgekeurd in het gebied. Velen vrezen dat ze worden achtergelaten terwijl Myanmar zich ontwikkelt.
“Aan de basis van deze strijd ligt de overtuiging – net als in veel andere etnische nationaliteitsgebieden van het land – dat de politieke en economische belangen van de lokale bevolking worden gemarginaliseerd en verwaarloosd door de centrale regering,” zei Smith in een e-mail.
Smith voegde eraan toe dat de Arakanese politieke groeperingen weliswaar consequent het populairst zijn in de deelstaat, maar dat ze niet genoeg stemmen halen voor een vertegenwoordiging van betekenis op nationaal niveau, waardoor de mensen zich buitengesloten voelen van het politieke proces.
In een recent interview met Al Jazeera gaf Khaing Thu Kha, de woordvoerder van de AA, de Tatmadaw de schuld van de toegenomen gevechten.
“Wij vallen Mandalay of Yangon niet binnen. Rakhine is ons land, wij hebben het recht om daar te zijn,” zei hij.
Khaing Thu Kha beschuldigde het leger, dat internationaal wordt gecontroleerd vanwege zijn schendingen van de mensenrechten, er ook van burgers aan te vallen. “Soms vallen ze gewoon schaamteloos een Rakhine-dorp aan met het excuus dat de AA burgers gebruikt als dekking om legerkolonnes in een hinderlaag te laten lopen, wat ongegrond is,” zei hij.
In een geruchtmakend incident in december viel de Tatmadaw een dorp aan, waarbij drie doden vielen.
Rakhine-indianen zeiden dat soldaten het dorp bestormden, er twee executeerden en nog eens acht mensen gijzelden. Een van hen werd later dood aangetroffen met zijn keel doorgesneden en zijn arm afgehakt. Het leger erkent dat er twee doden zijn gevallen, maar zegt dat de dorpelingen AA-strijders waren die tijdens een schietpartij waren gedood.
Smith zei dat de AA “zeer duidelijk steun hebben gevonden onder grote delen van de gemeenschap” en dat de hardhandige reactie van de Tatmadaw de sympathie alleen maar heeft versterkt.
“In een tijd waarin de internationale gemeenschap haar bezorgdheid over deze tactiek heeft geuit, heeft de Tatmadaw zijn oude strategieën tegen gewapende oppositiegroepen hervat”, zei hij, waaronder het beschieten van hele dorpen en het arresteren en executeren van verdachte AA-leden of -aanhangers.
Ma Khin Than Shwe, een inwoonster van Kyaukpyu township in Rakhine, zei dat zij vindt dat ongelijkheid de hoofdoorzaak van het interne conflict is. “Rakhine was vroeger een soeverein koninkrijk, niet eens een staat. Rakhine State is rijk aan natuurlijke hulpbronnen,” zei ze.
Zelfs wil ze niet de terugkeer van een Arakan Koninkrijk, alleen dat de bevolking van Rakhine profiteert van economische ontwikkeling. “Als de regering zo weinig als vijf procent voor Rakhine zou gebruiken, zelfs geen tien of de hele honderd, zou onze staat niet zo arm zijn,” zei ze. “Wij voelen ons onderdrukt en gediscrimineerd.”
Vele gevangenen zijn aan beide kanten opgepakt, waaronder de broer, zus en zwager van AA-commandant Tun Myint Naing. Zijn vrouw en kinderen werden door de Thaise immigratiedienst vastgehouden toen Myanmar hun paspoorten nietig verklaarde.
Terwijl jullie Bamar door de Engelsen werden onderdrukt en gekoloniseerd, hebben jullie een revolutie ontketend. Maar nu doen jullie precies hetzelfde met etnische mensen, waaronder Rakhine.
Khaing Thu Kha, Arakan Army
Aan de andere kant heeft de AA veel van haar gevangenen, waaronder twee politici van de regerende Nationale Liga voor Democratie, gevangen genomen en weer vrijgelaten.
MP Hawi Tin blijft in hechtenis, terwijl de AA beweert dat Buthidaung Township-voorzitter Ye Thein werd gedood toen de Tatmadaw het gebied beschoot. Het leger was niet bereikbaar voor commentaar, maar ontkende eerder die dag in een conflict betrokken te zijn geweest, en zei te geloven dat Ye Thein al veel eerder was gestorven.
Khaing Thu Kha ontkende dat de arrestaties een “vergeldingsactie” waren. Hij zegt dat de AA alleen potentiële militaire spionnen oppakt en dat eventuele sterfgevallen te wijten zijn aan de gevaarlijke situatie die door de Tatmadaw is gecreëerd.
“Ik wil dat de Bamar-gemeenschap hierover nadenkt. Toen jullie werden onderdrukt en gekoloniseerd door de Engelsen, hebben jullie een revolutie ontketend. Maar nu doen jullie precies hetzelfde met etnische mensen, waaronder Rakhine. Is dat eerlijk?” vroeg Khaing Thu Kha.
