Ons heelal telt minstens een sextiljoen planeten. Een sextiljoen is zo’n groot getal dat het bijna onvoorstelbaar is, maar om het in de juiste context te plaatsen: de aarde weegt ongeveer een sextiljoen keer meer dan een ijsbeer. Het is een groot getal.
Maar elk van de sextiljoen planeten in het heelal is rond. Er is geen enkele kubus-, dodecaëdervorm of Tobleronvorm.
Waarom zijn planeten rond?
Een planeet begint als een wolk van rotsen en stofdeeltjes die rond een ster draaien. De deeltjes trekken elkaar aan door de zwaartekracht, tot ze één klodder vormen. Naarmate die klodder meer materie aantrekt, wordt hij groter en groter, tot hij alles op zijn pad heeft verzameld.
Omdat de zwaartekracht in alle richtingen even sterk werkt, wordt de klodder rond. Stel je een menigte van duizend mensen voor die allemaal zo dicht mogelijk bij een ronde bar in een café proberen te komen. Als de rij aan de ene kant van de bar zes rijen diep was en aan de andere kant twee, dan zouden nieuwkomers zich aansluiten bij de kortere rij en uiteindelijk zouden de rijen gelijkmatig worden, zodat er een cirkelvormige menigte van dorstige gokkers zou overblijven. Zo werkt de zwaartekracht in dit geval.
Zijn planeten een perfecte bol?
De rondheid is niet perfect. De aarde is bijvoorbeeld een ‘oblate sferoïde’: hij is bijna bolvormig maar heeft in het midden een uitstulping. Dit komt door de draaiing van de planeet.
Telkens als de Aarde eenmaal om haar as draait, gaat het midden verder dan de bovenkant. Dit betekent dat land aan de evenaar sneller beweegt dan land aan de polen, en hoe sneller iets draait, hoe meer het naar buiten wordt geslingerd.
Net als de rest van ons krijgt een nieuwe planeet, als hij eenmaal een bepaalde leeftijd heeft bereikt, altijd een uitstulping rond zijn midden. De reserveband van de aarde is niet erg groot: een gat door de planeet zou maar ongeveer 43 kilometer langer zijn als het bij de evenaar begon dan als het van pool tot pool was.
Het effect is veel groter op andere planeten die niet zo massief zijn. Saturnus, die grotendeels uit gas bestaat, heeft een diameter die tussen twee punten op zijn evenaar 11.000 kilometer langer is dan tussen zijn polen. Deze extra dikte kan ook dramatische resultaten opleveren: als een planeet rond zijn midden genoeg extra massa verzamelt, kan het geheel de ruimte in worden geslingerd en uiteindelijk een maan vormen. Maar als u hoopt op een kubusvormige maan, zult u nog wel even moeten wachten.
Zijn alle manen rond?
Asteroïden en manen zijn kleiner dan planeten, dus hebben ze minder zwaartekracht, en dit betekent dat ze minder rond zijn. Komeet 67P, hierboven afgebeeld, is een triljoenste van het gewicht van de aarde (hij weegt ongeveer evenveel als een miljard ijsberen) en heeft de vorm van een heel vreemd badeendje.
- Is er een gemakkelijke manier om te bewijzen dat de aarde rond is?
- Waarom draait de aarde?
Ook van de QI Elfen:
- Wat is het hardste geluid dat een geluid kan maken?
- Heb je een hijskraan nodig om een hijskraan te bouwen?
De ‘QI Elves’ zijn het team van onderzoekers en schrijvers achter BBC Two’s hit comedy panel show QI. Hun nieuwste boek is Funny You Should Ask (£12.99, Faber) en is nu uit.
- Koop nu bij Amazon UK, Foyles, Waterstones en WHSmith
- Beluister onze podcast collab met No Such Thing as a Fish, de spin-off QI podcast van de Elves
