Al sinds 1978 boekt China steeds meer vooruitgang bij de hervorming van zijn economisch systeem en wint het aan populariteit in de hele wereld. In dit document wordt een algemeen beeld geschetst van de hervorming van het economisch systeem in China: de achtergrond, de problemen, het beleid, de resultaten en de vooruitzichten. Het stalinistische model werd in het begin van de jaren vijftig bijna volledig door China gekopieerd als middel om het economisch leven te organiseren en zijn economie te industrialiseren. Hierdoor had China vóór 1978 enige successen geboekt, maar naarmate de tijd verstreek, verloor de nationale economie van China aan dynamiek en raakte zij spoedig ver achterop bij de ontwikkelde landen. Niet lang na de val van de “Bende van Vier” in 1976, kwamen de heer Deng Xiaoping en zijn naaste medewerkers aan de macht. Zij waren zich bewust van het feit dat er niet weinig problemen waren in het economische systeem van China: overcentralisatie in de economische planning, egalitarisme in de verdeling, enz. Aangezien China een agrarisch land is, is het niet verwonderlijk dat het met de hervorming van zijn economisch systeem op het platteland is begonnen, om een oplossing te vinden voor het probleem van de voedselvoorziening voor zijn enorme bevolking en om de steun van de boeren voor deze hervorming te winnen. China introduceerde het verantwoordelijkheidsstelsel (RS) in zijn plattelandshervorming in 1978. In dit systeem kan een landbouwhuishouden een contract sluiten met de productiebrigade en gebruiker worden van de grond. Het individuele huishouden wordt dan verplicht om na de oogst een overeengekomen quotum graan of katoen aan de productiebrigade af te staan of te verkopen. Tegelijk kunnen de landbouwers de productie boven het quotum op de vrije markt verkopen. Een ander belangrijk aspect van de hervorming van het Chinese platteland is de snelle ontwikkeling van de “township enterprise”, die door de centrale regering sterk werd aangemoedigd. Het “township”-bedrijf is een soort collectieve onderneming die hoofdzakelijk op het platteland is gevestigd en wordt geleid door de produktiebrigade of het townshipbestuur. Dit zou wel eens de speciale manier kunnen zijn waarop China zijn industrialisatie zou voortzetten. RS is ook op grote schaal toegepast bij de stedelijke hervorming, die volgde op China’s hervorming van het platteland. Managers met een relatieve autonomie zoals landbouwers kunnen een “contract” sluiten met de plaatselijke autoriteiten of de betrokken ministeries. In dergelijke contracten bepalen beide partijen hoe de winst wordt verdeeld en maken zij afspraken over productiequota. Producten die onder die quota vallen, worden tegen officieel vastgestelde prijzen verdeeld onder de staatsbedrijven. Producten boven de quota kunnen op de markt worden gebracht tegen zogenaamde zwevende prijzen (waarvan de basis en het plafond door de staat worden gereguleerd). China’s opendeurbeleid is een integrerend onderdeel van de hervorming van zijn economisch stelsel. Met dit beleid wil China een actieve rol spelen in de internationale arbeidsverdeling en ook profijt trekken van nieuwe vormen van management die door joint ventures worden toegepast, en van nieuwe technologie.De hervorming van het platteland had ook enkele negatieve aspecten. Zo weigerden de boeren bijvoorbeeld te investeren in land, en waren zij integendeel zeer geïnteresseerd in het najagen van kortetermijnwinsten. Als gevolg daarvan is het groeipercentage van de graanproduktie in 1986 gedaald. De verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat het potentieel van RS bijna is opgebruikt.Ook de verwezenlijking van de stadshervorming is niet geheel vlekkeloos verlopen. In het kader van RS moet de beheerder een boete betalen als hij of zij het contract niet nakomt. Deze sanctie is echter niet groot genoeg om het door slecht beheer veroorzaakte verlies te compenseren. Anderzijds zal de staat waarschijnlijk niet graag zien dat een onderneming failliet gaat. Daarom lijkt RS niet in staat de zachte budgetbeperkingen voor managers op te heffen. Een andere reden tot bezorgdheid is het irrationele prijssysteem. Dit is schadelijk geweest voor de nationale economie door een misleidende toewijzing van middelen. Bovendien kunnen alle wijzigingen in het prijsstelsel de indruk wekken dat de prijzen gewoon worden verhoogd. De bevolkingsdruk is nog steeds een speciaal probleem waarmee de Chinese leiders rekening moeten houden. De centrale regering van China heeft beloofd de huidige RS in de plattelandsgebieden in ten minste de komende 15 jaar niet te wijzigen. De leiders hebben een aantal flexibele beleidsmaatregelen genomen om de samenwerking tussen boeren op vrijwillige basis aan te moedigen. Als een belangrijke stap in de hervorming van de steden voert China een systeem van aandelenbezit in. Wat het irrationele prijssysteem betreft, trachten China’s hervormingsarchitecten verregaande correcties uit te werken. Bovendien wordt een gedurfder experiment ondernomen in de pas gevormde provincie Hainan, waar het marktmechanisme een overheersende rol zal spelen. De openstelling van de kustgebieden is bedoeld om een betere integratie met de wereldeconomie te bevorderen.Verwacht mag worden dat in de komende jaren in China nog veel meer ingrijpende veranderingen zullen plaatsvinden naarmate de hervorming van het economisch systeem vordert.
