In het achtste college van Hillsdale College’s cursus over de geschiedenissen van Athene en Sparta, die u hier met mij kunt volgen, legt Paul A. Rahe, een professor Western Heritage op Hillsdale, de ondergang van Sparta uit na de overwinning in de Peloponnesische Oorlog.
Sparta’s succes in de Peloponnesische Oorlog
Na de Peloponnesische Oorlog probeerde Sparta een imperium te stichten nadat het Athene had verslagen. De samenleving van Sparta vertrouwde op de discipline van zijn burgers – een kwaliteit die bij de mensen buiten de Peloponnesos verloren ging en tot wanorde leidde.
Nadat de militaire en sociale leider Alcibiades de Atheners had aangemoedigd Sicilië binnen te vallen, besloten de Atheners hem terug te roepen en hem te berechten op beschuldiging van onkuisheid. In plaats van naar huis terug te keren en een zekere dood tegemoet te zien, vluchtte de Atheense generaal naar Sparta en hielp hen in hun strijd tegen zijn eigen volk. Zijn hulp speelde een integrale rol in het doen doorslaan van de weegschaal in het voordeel van Sparta gedurende de gehele Peloponnesische Oorlog.
Terwijl de conflicten tussen de Griekse steden aan de gang waren, was in Perzië een opvolgingsoorlog aan de gang. Koning Darius II stuurde zijn tweede zoon, Cyrus de Jongere, naar Klein-Azië, waar hij Lysander van Sparta ontmoette. Cyrus sloot een verbond met de Spartaanse veldheer in de hoop dat de Spartanen hem militair zouden steunen bij zijn pogingen om de troon te bestijgen en de pogingen van zijn oudere broer om de troon te bemachtigen te bestrijden. In 405 vernietigde Lysander de Atheense vloot, waardoor Athene zich prompt overgaf.
Nadat ze door de Spartanen verslagen waren, waarschuwden de Atheners dat ze niet in staat zouden zijn om een rijk in stand te houden omdat hun samenleving afhankelijk was van een strikte naleving van regels en een discipline onder het volk die elders niet kon worden gekopieerd. De Atheners vertelden hun oude rivalen dat volkeren van buitenaf de Spartaanse heerschappij zouden verafschuwen en zich uiteindelijk tegen hen zouden keren als de Spartanen probeerden hun manier van leven aan anderen op te leggen. Het integreren van andere bevolkingsgroepen met andere waarden en levensstijlen zou ook het gevoel voor discipline van hun volk aantasten – een verschuiving die uiteindelijk tot de ondergang van Sparta leidde.
Sparta bouwt een rijk
De kleine geografische ruimte die Sparta voor de oorlog innam, hielp het Spartaanse volk gedisciplineerd te blijven. Binnen de Peloponnesos kende iedereen elkaar en hield iedereen elkaars doen en laten in de gaten, maar toen het rijk zich buiten dit kleine schiereiland uitbreidde, verloren de Spartanen hun gevoel voor discipline, weg van de waakzame ogen van hun buren.
De Spartanen waren hard genoeg tegen hun bondgenoten, namelijk Korinthe en Thebe, om deze steden ertoe aan te zetten een bondgenootschap met elkaar te zoeken in verzet tegen Sparta. De Perzen, die deze spanningen tussen de Griekse stadstaten zagen, speelden hen tegen elkaar uit in een poging Sparta ervan te weerhouden te veel macht te vergaren. Thebe was zelfs zo ver verongelijkt dat het tegenover Sparta kwam te staan in de Slag bij Leuctra, die Sparta zou verliezen, in 371 v. Chr.
Als gevolg van de overwinning, niet van de nederlaag, kwam Sparta ten val. Toen Sparta de heerschappij aan andere steden wilde opleggen, deed het dat door hun manier van regeren, de maarschalkse heerschappij, op te leggen aan alle verschillende steden en bevolkingsgroepen die het veroverde, ongeacht hun culturele voorkeuren. Dit veroorzaakte spanningen onder de steden die Sparta regeerde en zette hen aan om tegen hen in opstand te komen.
Wat we moeten leren van Sparta’s ondergang
De opkomst en ondergang van Sparta is de moeite waard om te begrijpen omdat het een voorbeeld is van een samenleving die effectief georganiseerd was – een zeldzaamheid onder de mensen, zelfs tot op de dag van vandaag. De besluiten van Sparta’s buitenlandse politiek vloeiden voort uit haar binnenlandse politiek. Met andere woorden, de betrekkingen van Sparta met andere steden en andere volkeren weerspiegelden de prioriteiten van de Spartanen thuis. Om het Spartaanse regime te begrijpen moet men hun manier van leven begrijpen – hun waarden, religieuze overtuigingen en cultuur.
Toen Sparta begon uit te breiden, deed het dit ten nadele van de Spartaanse manier van leven. Door de vastberadenheid van het Spartaanse volk door uitbreiding te verzwakken, werd het rijk zwak. De Spartanen stelden zich open voor aanvallen toen zij probeerden hun manier van leven op te leggen aan de mensen die zij onderwierpen. Buitenstaanders deelden niet de extreme loyaliteit en toewijding aan de staat die de autochtone Spartanen bezaten, en die spanningen verzwakten het rijk.
Deze vergissing, deze kritieke misrekening, is een belangrijke die andere volkeren die in andere tijden en regimes leven, moeten begrijpen. Men kan niet de manier van leven van een samenleving opdringen aan een andere zonder dat er al een soortgelijk cultureel kader bestaat.
