Układ odpornościowy człowieka

• Wprowadzenie do układu odpornościowego człowieka
• Różne rodzaje odporności
• Budowa i narządy układu odpornościowego
  • Układ limfatyczny

  .

  • Tkanka limfatyczna
  • Węzły chłonne
  • Głonica
  • Śledziona

Wprowadzenie do układu odpornościowego człowieka

Ciało ludzkie jest często opisywane jako będące „na wojnie”. Oznacza to, że ciało jest stale atakowane przez rzeczy, które próbują wyrządzić mu szkodę. Należą do nich toksyny, bakterie, grzyby, pasożyty i wirusy. Wszystkie one mogą, w odpowiednich warunkach, powodować uszkodzenia i zniszczenia części ciała, a gdyby pozostały bez kontroli, organizm ludzki nie byłby w stanie funkcjonować. Celem układu odpornościowego jest działanie jako własna armia organizmu, w obronie przed tym stałym strumieniem możliwych infekcji i toksyn.
Układ odpornościowy człowieka jest podzielony na dwie szerokie grupy zwane nabytym układem odpornościowym i wrodzonym układem odpornościowym. Szczegóły dotyczące tych dwóch systemów i tego, jak one działają, są omówione bardziej na ich konkretnych stronach. Ta strona zajmie się bardziej strukturami układu odpornościowego, wyszczególniając części ciała, które odgrywają rolę w odporności. Należą do nich:

1. Węzły limfatyczne
2. Węzły chłonne
3. Głonica
4. Śledziona

Różne rodzaje odporności

Układ odpornościowy jest podzielony na dwie części, zwane nabytym układem odpornościowym i wrodzonym układem odpornościowym. Chociaż każda z nich odgrywa rolę w obronie ciała, istnieją między nimi zasadnicze różnice.
Wrodzony układ odpornościowy zawsze pracuje, by chronić ciało i nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania, by powstrzymać infekcję.
Nabyty układ odpornościowy musi być „uzbrojony”, zanim będzie mógł pracować z pełną skutecznością, i jest naprawdę skuteczny tylko po tym, jak wcześniej zobaczy potencjalny czynnik infekcyjny.
Przegląd tych różnych systemów przedstawiono na poniższym wykresie, a więcej szczegółów dotyczących stosowanej terminologii można znaleźć na konkretnych stronach, do których odnośniki podano powyżej.

Struktura i narządy układu odpornościowego

Układ limfatyczny
Układ limfatyczny jest prawie odpowiednikiem naczyń krwionośnych, tylko zamiast przenosić krew przez ciało, układ limfatyczny przenosi substancję zwaną „limfą”. Limfa to nadmiar płynu tkankowego, który został odprowadzony z przedziałów ciała. Płyn limfatyczny jest zwykle przejrzysty, wodnisty i ma taką samą budowę jak krew, ale nie zawiera komórek. Układ limfatyczny jest złożoną siecią naczyń limfatycznych (które przenoszą limfę), wzdłuż których znajdują się sporadycznie węzły chłonne. Po tym jak układ limfatyczny zbierze całą limfę, przechodzi ona przez węzły chłonne, zanim zostanie ponownie wprowadzona do krwi przez dużą żyłę tuż pod szyją. W układzie limfatycznym znajduje się wiele komórek zwanych limfocytami (komórki T i B), które krążą wokół i są częścią nabytego układu odpornościowego.
Tkanka limfoidalna
Tkanka limfoidalna jest rozproszona po całym ciele i jest domem dla limfocytów. Limfocyty są pakowane w skupiska w ścianach części ciała, które są często narażone na działanie obcych substancji. Miejsca te obejmują układ pokarmowy, jak również migdałki, które odgrywają rolę w ochronie organizmu przed wszelkimi infekcjami przenoszonymi drogą powietrzną.
Węzły chłonne
Węzły chłonne są małymi, owalnymi strukturami, które mogą mieć wielkość od 1 mm do 25 mm. Naczynia krwionośne i nerwy dołączają do węzłów chłonnych, jak również dwa zestawy naczyń limfatycznych – te, które wchodzą do węzła chłonnego i te, które go opuszczają.
Chłonka wchodzi z jednej strony i powoli przemieszcza się obok wszystkich komórek węzła chłonnego przed opuszczeniem go przez inne naczynie limfatyczne. Dzięki temu limfa ma czas, aby dotrzeć do jak największej liczby komórek limfatycznych. W węźle chłonnym znajduje się gęste skupisko komórek odpornościowych, takich jak makrofagi. Są to „wielcy zjadacze”, którzy pochłaniają i niszczą wszystko, co jest dla nich niebezpieczne. Odgrywają one również rolę w pokazywaniu tych substancji komórkom T i B (co zostało opisane bardziej szczegółowo w rozdziale Nabyte układy odpornościowe). Istnieją również obszary węzła chłonnego zwane „centrami zarodkowymi”, w których namnażają się wszystkie komórki B, aby zwalczać infekcje. W innej części węzła chłonnego znajdują się głównie limfocyty T. W razie potrzeby limfocyty opuszczają węzeł chłonny i dostają się do krążenia, aby zwalczać infekcje.
Węzły chłonne pełnią rolę filtra dla limfy przed jej ponownym dostaniem się do układu żylnego. 99% wszystkich obcych substancji, które docierają do węzła chłonnego jest usuwanych. Węzły chłonne znajdują się w takich regionach jak podstawa szyi, pacha i pachwina. Obrzęk lub stan zapalny tych węzłów jest zwykle odpowiedzią na infekcję w jednym z obszarów, które są drenowane przez węzeł chłonny. To jest często to, co jest oznaczane, gdy ktoś mówi, że ma „spuchnięte gruczoły”.
Gruszka
Gruszka jest organem limfoidalnym znajdującym się w dolnej części szyi i w przedniej części klatki piersiowej. Z wiekiem grasica staje się mniejsza i traci większość swoich aktywnych komórek odpornościowych. Zewnętrzna część grasicy zawiera limfoidalne komórki macierzyste (które są komórkami niedojrzałymi, wciąż zdolnymi do wzrostu), które dzielą się szybko, wytwarzając komórki dojrzewające do limfocytów T. Komórki te następnie migrują do komórek T. Te komórki T migrują następnie do środkowej części grasicy. Szczegóły ich wzrostu są omówione w dziale Nabytego Układu Odpornościowego. W grasicy znajdują się również komórki uwalniające hormony (substancje chemiczne sygnalizujące), które powodują wzrost komórek T.
Śledziona
Śledziona jest największym z narządów limfoidalnych. Zazwyczaj jest koloru purpurowego i znajduje się w górnej lewej części brzucha (brzuch). Śledziona znajduje się za żołądkiem, przed przeponą (mięśniem służącym do oddychania) i obok lewej nerki. Śledziona może mieć bardzo różną wielkość i kształt, jednak zazwyczaj ma około 12 cm długości i 7 cm szerokości (mniej więcej wielkość zaciśniętej pięści). Śledziona zawiera duże ilości krwi, która jest okresowo wpychana do obiegu przez skurcz niektórych maleńkich mięśni, które ją otaczają.
Są dwie różne „części” śledziony, każda z inną funkcją. Czerwony miąższ” został nazwany tak z powodu swojego koloru, a jego rolą jest filtrowanie krwi. Robi to poprzez posiadanie maleńkich otworów w naczyniach krwionośnych, które przepuszczają tylko niektóre rodzaje komórek krwi. Komórki krwi, które są nieco starsze lub w jakikolwiek sposób uszkodzone, nie są wystarczająco elastyczne, aby przecisnąć się przez te otwory i dlatego utknęły. Te utknięte komórki są następnie zjadane przez makrofagi.
„Biała miazga” to w zasadzie obszary tkanki limfoidalnej w środku śledziony. Są tam obszary wypełnione limfocytami T i komórkami B. Stanowią one około 5-20% śledziony. Komórek B jest znacznie więcej u osób młodszych niż u osób starszych, a ich liczba w śledzionie zmniejsza się z wiekiem.

Więcej informacji

Informacje na temat nabytego układu odpornościowego można znaleźć w części Nabyty układ odpornościowy.

Informacje na temat wrodzonego układu odpornościowego można znaleźć w części Wrodzony układ odpornościowy.

1. Martini, FH. Human Anatomy (wydanie trzecie). New Jersey, Prentice-Hall, 2000.
2. Moore KL, Dalley AF. Clinically Oriented Anatomy (czwarte wydanie). Baltimore, Lippincott Williams & Wilkins, 1999.
3. Peakman M, Vergani D. Basic and Clinical Immunology. London, Churchill Livingstone (Elsevier), 2003.
4. Young B, Heath JW. Wheater’s Functional Histology (wydanie czwarte). Edinburgh, Churchill Livingston, 2002.

.