De “post” van het endocriene systeem bestaat uit hormonen. Deze chemische boodschappen worden afgegeven door gespecialiseerde endocriene cellen en reizen in het bloed naar verschillende delen van het lichaam om een bepaalde reactie uit te lokken. Terwijl het zenuwstelsel het beste is voor zaken die bliksemsnelle actie vereisen, zoals een hand van een hete kachel halen, houdt het endocriene systeem zich over het algemeen bezig met lichaamsprocessen die enige tijd in beslag nemen, zoals groei, puberteit, zwangerschap, borstvoeding, stemmingswisselingen en stofwisseling. Endocriene stoornissen kunnen het gevolg zijn wanneer de hormoonspiegels te hoog of te laag zijn, of wanneer het lichaam niet op hormonen reageert.
Het lichaam heeft acht endocriene klieren. De cellen van de alvleesklier die insuline maken – de eilandjes van Langerhans – zijn endocriene klieren; dat geldt ook voor de hypothalamus, de eierstokken en teelballen, en de schildklier, evenals de bijnieren, de bijschildklier, de pijnappelklier en de hypofyse. Bovendien geven endocriene cellen in maag en darmen ook hormonen af.
De hormonen die vanuit de klieren en endocriene cellen het lichaam in worden gestuurd, zijn van twee basissoorten: in vet oplosbaar en in water oplosbaar. Steroïde hormonen, zoals oestrogeen en testosteron, zijn in vet oplosbaar (zij worden gesynthetiseerd uit cholesterol) en kunnen dus door de celmembranen glippen om rechtstreeks veranderingen in de cel te veroorzaken. De in water oplosbare hormonen, zoals het eiwit insuline, zijn gemaakt van materialen die niet door de membranen heen kunnen breken. Zij brengen hun boodschappen naar het inwendige van de cellen door aan te sluiten op receptoren aan de buitenkant van de cellen.
Governning Glucose
Hormonale checks and balances in het endocriene systeem regelen het vermogen van het lichaam om stabiele interne omstandigheden te handhaven, wat homeostase wordt genoemd. De glucosespiegel in het bloed wordt homeostatisch geregeld; verschillende hormonen werken samen om de glucoseconcentratie binnen een strak bereik te houden. Wanneer dit systeem uitvalt, kan de bloedglucose te hoog worden, wat diabetes tot gevolg heeft.
De stabiliteit van de bloedglucose wordt gehandhaafd met behulp van twee soorten hormonen: hormonen die energieopslag bevorderen en hormonen die energiegebruik bevorderen. Na het verteren van een maaltijd komt glucose uit voedsel in het bloed terecht. Als het lichaam goed functioneert, voelen de endocriene cellen in de alvleesklier een stijging van de bloedglucose en interpreteren dat als een teken dat het lichaam goed gevoed is. In reactie daarop geven de cellen insuline af, een opslagbevorderend hormoon dat het lichaam rondgaat en spier-, vet- en levercellen opdraagt glucose uit het bloed op te nemen en op te slaan.
Als iemand daarentegen een tijdje niet heeft gegeten of heel hard aan het sporten is en de bloedglucose begint te dalen, voelt de alvleesklier dat het lichaam een tekort aan energie heeft en dat het tijd is om wat energievoorraden aan te spreken. De alvleesklier geeft glucagon af, een hormoon dat bijna het tegenovergestelde effect heeft van insuline. Glucagon reist naar de lever, waar het de vrijgave van glucosevoorraden in het bloed in gang zet en de opbouw van extra glucose uit andere energiebronnen, zoals eiwitten, bevordert om de homeostase te handhaven.
Een tekort aan insuline leidt tot diabetes omdat de bloedglucosespiegels ongecontroleerd stijgen. Daarom leidde de ontdekking van insuline tot de eerste effectieve behandeling van diabetes, omdat insuline in de juiste doses het lichaam kan terugbrengen naar bloedglucose-homeostase. Het is nog steeds een onmisbaar geneesmiddel voor mensen met diabetes type 1 en voor sommige mensen met diabetes type 2. Andere geneesmiddelen voor type 2 dan insuline werken ofwel door meer insuline uit de alvleesklier te halen of door het lichaam gevoeliger te maken voor de effecten van insuline. Deze behandelingen hebben het leven van veel mensen met diabetes gered. Een bijwerking van sommige diabetesmedicijnen, waaronder insuline, is echter dat de hoeveelheid insuline die het lichaam nodig heeft om de homeostase te handhaven, wordt overschreden, waardoor de bloedglucose te laag wordt (hypoglykemie).
Andere hormonen, die allemaal deel uitmaken van het endocriene systeem, kunnen de bloedglucosespiegel ook beïnvloeden. Cortisol is een steroïdhormoon dat vrijkomt bij lichamelijke of psychische stress; het verhoogt de bloedglucosespiegel om extra energie te leveren. (Het gebruik van steroïde medicijnen kan ook de bloedglucosespiegel verhogen.) Incretines, hormonen die als reactie op het eten uit de darmen vrijkomen, brengen de insulinestroom vanuit de alvleesklier op gang nog voordat de bloedglucosespiegel stijgt, en helpen zo te voorkomen dat de glucosespiegel na een maaltijd te hoog wordt. Mensen met diabetes type 2 hebben lage niveaus van incretines, wat de reden is waarom sommige diabetesmedicijnen, zoals exenatide (Byetta) en sitagliptine (Januvia), proberen de bloedglucose te reguleren door de incretines van het lichaam na te bootsen of te helpen.
Voor mensen met diabetes zijn het meestal de hormonen die de bloedglucosehomeostase reguleren die uit balans zijn, maar er kunnen ook verbanden zijn tussen diabetes en andere soorten hormonen. Bijvoorbeeld, vrouwen met polycysteus ovarium syndroom (PCOS) en mannen met hypogonadisme-endocriene aandoeningen geassocieerd met geslachtshormoon onevenwichtigheden-hebben meer kans op diabetes.
Het snel op de juiste plaats krijgen van een poststuk is natuurlijk niet gemakkelijk. En het endocriene systeem heeft de ontzagwekkende taak om de levering van talloze hormonale boodschappen aan specifieke cellen in het lichaam te orkestreren. Diabetes treedt op wanneer deze communicatielijnen worden verbroken doordat er geen insuline kan worden geproduceerd of doordat er niet wordt gereageerd op de boodschap van insuline om de bloedglucose te verlagen. Gelukkig kunnen zorgvuldig geselecteerde medicijnen de dialoog herstellen die het endocriene systeem mogelijk maakt en het lichaam weer in balans brengen.
