Waar OCD, depressie en angst samenkomen

Onze perceptie van geestelijke gezondheid is voortdurend in ontwikkeling. Dat geldt ook voor drie krachtige classificaties van psychische stoornissen: angst, depressie en OCD. Deze drie categorieën behoren momenteel tot de meest bestudeerde op het gebied van de geestelijke gezondheid. Naarmate meer onderzoek wordt gewijd aan de interacties tussen de drie, worden behandelingen effectiever. Alvorens te begrijpen hoe OCD, angst en depressie op elkaar inwerken, is het belangrijk om een steviger greep te krijgen op elke afzonderlijke definitie.

Major Depressive Disorder: Key Aspects

De American Psychiatric Association definieert depressie (majeure depressieve stoornis, MDD) als een stemmingsstoornis die een aanzienlijke afname in welzijn veroorzaakt, met betrekking tot verschillende gebieden van het leven. Op emotioneel niveau brengt depressie gevoelens van droefheid, eenzaamheid, leegte, een gebrek aan plezier of energie, en hopeloosheid met zich mee. Op cognitief niveau leidt depressie tot schadelijke overtuigingen dat negatieve ervaringen de schuld van het individu zijn, dat de wereld om hen heen een eenzame en enge plek is, en dat dingen nooit zullen verbeteren. Op interpersoonlijk niveau wordt depressie gekenmerkt door handelingen en reacties op anderen die hun relaties destabiliseren en een kloof creëren tussen het individu dat aan depressie lijdt en de mensen om hem heen.

Depressie kan vaak een ernstige belemmering vormen voor iemands gevoel van eigenwaarde, zijn plaats in de samenleving en zijn dagelijks functioneren.

Depressie Demografie: Depressie is een relatief veel voorkomende psychische aandoening, die ongeveer een op de 15 volwassenen (of 6,7%) van de volwassen bevolking treft. In de VS hebben naar verluidt 17,3 miljoen volwassenen (7,1%) tijdens hun leven een of meer depressieve episoden doorgemaakt.

Er is aangetoond dat verschillende risicofactoren de kans op het ontwikkelen van MDD vergroten. Deze omvatten genetica, de omgeving van de kindertijd, een temperamentvolle neiging, gebeurtenissen op latere leeftijd, en het bestaan van bijkomende psychische of medische aandoeningen.

De depressieve stoornis maakt deel uit van de grotere familie van depressieve stoornissen, waartoe ook dysthymie (aanhoudende, minder ernstige depressieve stoornis), premenstruele dysforie stoornis, door middelen/medicatie veroorzaakte depressieve stoornis, en depressieve stoornis ten gevolge van een andere medische aandoening behoren.

Angstigheid: Key Aspects

Angst wordt gedefinieerd als een extreme, nadelige en onevenredige bezorgdheid over een mogelijke bedreiging. In tegenstelling tot angst, dat wordt gezien als een afgemeten reactie op een waargenomen bedreiging, wordt angst gekenmerkt door een overmatige reactie op de potentieel gevaarlijke stimuli.

Anxiety Demographics: Angst is een familie van stoornissen, waarmee een groot aantal individuen wordt geconfronteerd. In de VS is 19,1% gediagnosticeerd met ten minste één angststoornis, en 31,1% van de Amerikaanse volwassenen heeft ooit in zijn leven te maken gehad met een angststoornis.

Angst en depressie worden beide beschouwd als centrale symptomen van geestelijke gezondheid en zijn als definiërende kenmerken opgenomen in de definities van veel psychische stoornissen.

Zowel angst als depressie worden in verband gebracht met het ervaren van leed bij het onder ogen zien van het onbekende, waarbij depressie verband houdt met een vaag gevoel van rouw, en angst groeit uit de gedachte aan een toekomstige bedreiging waarvan de waarschijnlijkheid onduidelijk blijft. Terwijl depressie wordt gedefinieerd door een gebrek aan energie, wordt angst meer gezien als een overbelasting van het systeem, en gekoppeld aan buitensporige bezorgdheid over de mogelijkheid om schade op te lopen.

De angstfamilie omvat de volgende stoornissen:

• Gegeneraliseerde angststoornis: Overmatige bezorgdheid over een of meer belangrijke levensdomeinen (werk, thuis, familie, enz.).
• Separatie-angststoornis: Verhoogde bezorgdheid over het scheiden van een hechtingsfiguur (exclusief relevante ontwikkelingsstadia van de kindertijd).
• Paniekstoornis: Ernstige en onverwachte aanvallen van onrust, uiteindelijk angst voor het begin van de volgende aanval.
• Sociale angststoornis: Angst voor sociale situaties die een kritische blik kunnen inhouden.
• Specifieke fobie: Angst voor bepaalde stimuli, voorwerpen of scenario’s.
• Agorafobie: angst voor open of gesloten ruimtes, het gebruik van openbaar vervoer, het zich bevinden in een menigte of buiten en alleen zijn in specifieke situaties.
• Door middelen/medicatie veroorzaakte angststoornis: Symptomen van angst ontwikkeld na gebruik van medicatie of middelenmisbruik.

Obsessief-Compulsieve Stoornis: Key Aspects

Obsessief-compulsieve stoornis, of OCD, is een psychische stoornis die wordt gedefinieerd als een combinatie van angstopwekkende mentale inhoud en fysieke handelingen. OCD kan tijdrovend zijn, aanzienlijke hoeveelheden leed veroorzaken en het functioneren op verschillende belangrijke levensgebieden belemmeren.

Obsessieve-compulsieve stoornis fungeert in wezen als een overactief afweermechanisme dat herhaaldelijk angst introduceert in de geestelijke gezondheid van het individu. Het bestaat voornamelijk uit obsessieve gedachten en dwangmatig gedrag die draaien om een gemeenschappelijke zorg, zoals netheid of persoonlijke veiligheid, die in een hyperdrive is geraakt.

Obsessieve gedachten: OCD-gerelateerde gedachten concentreren zich op een of meer thema’s die het individu extreme angst bezorgen. Dergelijke gedachten zijn opdringerig, ongewenst en hebben de neiging zich te herhalen op een herkauwende manier.

De vier meest voorkomende OCD-gerelateerde thema’s zijn reinheid en verontreiniging, bezorgdheid over catastrofale gebeurtenissen, taboe-gedachten, en “precies goed” denken dat zich te veel richt op symmetrie en organisatie.

Compulsief gedrag: Personen met OCD hebben vaak het gevoel alsof ze door hun eigen geest worden aangevallen, vanwege hun negatieve, zich herhalende denkpatronen. Als gevolg daarvan ontwikkelen velen rituelen van herhaald gedrag in een poging om het gevoel van angst dat zij ervaren te onderdrukken. Maar terwijl deze gedragingen tijdelijk verlichting kunnen brengen, worden ze uiteindelijk dwangmatig, en dragen zo bij aan de stijgende niveaus van stress van het individu.

Voorbeelden van OCD-gerelateerd gedrag zijn talrijk, en omvatten het overmatig schrobben van de vloer, eindeloos controleren of alle huishoudelijke apparaten veilig zijn uitgeschakeld, het organiseren en reorganiseren van je kasten zonder einde, of het vermijden van een ontmoeting met iemand in een poging om te voorkomen dat je negatieve gedachten over hem hebt.

OCD Demografie: 2,3% van de Amerikaanse volwassenen en 1%-2,3% van de Amerikaanse kinderen en adolescenten hebben OCD. Hoewel deze stoornis op elke leeftijd kan beginnen, verschijnen de OCD-symptomen gewoonlijk tussen de leeftijd van tien jaar en de vroege volwassenheid. Het is vermeldenswaard dat OCD moeilijk te diagnosticeren kan zijn en vaak wordt wegverklaard als persoonlijke eigenaardigheden. Daarom duurt het gemiddeld 14-17 jaar vanaf het moment dat de symptomen zichtbaar worden tot het moment dat de patiënt in behandeling wordt genomen.

OCD is in verband gebracht met een aantal risicofactoren. Deze omvatten genetica, omgevingsfactoren, temperament en levensgebeurtenissen.

Een reeks van OCD-gerelateerde stoornissen

OCD maakt deel uit van een reeks van wat in de DSM-V wordt aangeduid als OCD-gerelateerde stoornissen. Bij de aandoeningen in deze groep gaat het om obsessieve denkpatronen en ongewenste handelingen of ceremonies bedoeld om gevoelens van angst te verlichten. Ze omvatten hamsteren, trichotillomanie (haren trekken), excoriation (huid plukken), hamsteren, en body dysmorphic disorder (een preoccupatie met een vermeende lichamelijke afwijking).

Hoe MDD, OCD, en Angst zich tot elkaar verhouden

Alledrie van deze aandoeningen hebben iets te maken met de andere twee, zij het op enigszins verschillende manieren.

Het verband tussen OCD en angst

Het verband tussen OCD en angst is het meest duidelijk, omdat angst het centrale symptoom is dat bij OCD optreedt, en de reden waarom OCD voorheen werd opgenomen in de angstfamilie, in plaats van een eigen afzonderlijke sectie in de twee toonaangevende diagnostische handboeken-de DSM-V van de American Psychiatric Association en de ICD-10 van de Wereldgezondheidsorganisatie.

OCD samen met andere angststoornissen opnemen was logisch, omdat angst het kernsymptoom van OCD is. Verschillende cruciale ontwikkelingen op het gebied van OCD-onderzoek hebben echter gerechtvaardigd dat deze stoornis in een eigen categorie wordt ondergebracht: Ten eerste hebben geavanceerde wetenschappelijke ontdekkingen de neurale paden en structuren in kaart kunnen brengen die een rol spelen bij de ontwikkeling van deze aandoening; ten tweede hebben therapeuten in het veld gemerkt dat specifieke behandelingen, zoals cognitieve gedragstherapie, in staat zijn om personen met OCD enige broodnodige symptoomverlichting te bieden; ten derde heeft OCD-gericht genetisch onderzoek genetische overeenkomsten voor OCD en OCD-gerelateerde stoornissen aan het licht gebracht, waardoor ze verder worden gescheiden van andere op angst gebaseerde stoornissen.

Hoe OCD en angst zich verhouden tot depressie

Als een op angst gebaseerde aandoening, komen OCD en angststoornissen voort uit hetzelfde kernsymptoom. Maar hoe verhouden angst of OCD zich tot depressie?

Een nogal intuïtief verband tussen deze beide angst-centrische categorieën en depressie is gebaseerd op oorzakelijkheid: iemand die lijdt aan OCD of angst kan zichzelf hopeloos, verdrietig of niet in staat om van het leven te genieten voelen – allemaal symptomen van depressie. Als iemand lang met een van deze stoornissen wordt geconfronteerd, kan dit er uiteindelijk toe leiden dat hij of zij ook een depressie ontwikkelt.

Ten tweede komen de drie stoornissenfamilies vaak samen voor. Depressie, angst en OCD vertonen dan ook een hoge mate van comorbiditeit met elkaar, waarbij de kans dat twee of meer van deze stoornissen zich samen ontwikkelen aanzienlijk groter is dan toeval. Helaas voor degenen die met meerdere van deze aandoeningen tegelijk te maken hebben, vermindert comorbiditeit de kans op een symptoomvrij herstel in vergelijking met degenen die met enkelvoudige stoornissen te kampen hebben.

Genetica lijkt ook vorm te geven aan de relatie tussen deze drie aandoeningen. Het verband lijkt hier te lopen via neuroticisme, een persoonlijkheidstrek die intense, negatieve reacties op interne en externe stressoren veroorzaakt, resulterend in gevoelens van droefheid, schuld en woede. Aangezien gebleken is dat neuroticisme zowel in hoge mate erfelijk is als een risicofactor voor angst, depressie en OCD, hebben onderzoekers van dit kenmerk de hypothese dat het als een mediator tussen de drie aandoeningen fungeert.

Ten slotte lijken ook neurale structuren een rol te spelen bij de comorbide ontwikkeling van angst, OCD en depressie. Met name de amygdala en zijn rol bij het verwerken van emoties blijken verband te houden met de ontwikkeling van deze drie stoornissen. Dit is met name het geval wanneer het gaat om klassieke conditionering, waarbij een fysiologische of emotionele reactie (zoals zweten of een gevoel van angst) kan worden gekoppeld aan een bepaalde stimulus (de verschijning van een hond), nadat een band is gecreëerd die de twee aan elkaar koppelt (een traumatische gebeurtenis zoals gebeten worden door een hond). Er is inderdaad aangetoond dat schade aan de amygdala invloed heeft op de manier waarop we bedreigende stimuli en uitingen van geluk verwerken en waarnemen, wat kan leiden tot het ontstaan van depressie, angst en OCD-gerelateerde symptomen.

Hoe de behandeling van alle drie de aandoeningen aan te pakken

Inzicht krijgen in de symptomen waarop u uw aandacht moet richten, is een belangrijke stap in de voorbereiding van een behandelingskuur. Daartoe zijn er verschillende benaderingen voor de behandeling van comorbiditeiten in de geestelijke gezondheidszorg.

Een veelgebruikte manier is om te beoordelen welke stoornis meer centraal staat in de persoonlijkheid van de patiënt, of welke stoornis hem op dit moment de meeste schade of leed berokkent: zoals eerder vermeld, kan depressie zich soms ontwikkelen als gevolg van de hopeloosheid die een patiënt rond zijn OCD kan voelen. In een dergelijk geval kan de behandeling van de OCD verlichting brengen en de symptomen van de depressie verlichten. Om deze reden kan het uitzoeken welke aandoening de grootste verstoring in iemands leven veroorzaakt, helpen om de behandeling te richten op de meer centrale bron van lijden, terwijl hun geloof wordt gesterkt dat hun situatie beter kan worden.

Een andere benadering werkt volgens een hiërarchie van psychische stoornissen, waarbij wordt gesteld dat depressie moet worden behandeld voordat op angst gebaseerde aandoeningen worden behandeld. Voorstanders van deze benadering merken op dat niet alleen alle antidepressiva ook als anxiolytica (angstremmers) worden beschouwd, maar dat het bestaan van een depressie in combinatie met een angststoornis wijst op een grotere ernst en een slechtere prognose. Deze redenen samen pleiten ervoor dat depressie de ernstigste stoornis is, waarvan de behandeling ook de symptomen van angst zou kunnen verlichten.

Een derde, enigszins subversieve benadering haalt deze drie aandoeningen uit elkaar, in een poging om een breder beeld te schetsen van het leven van de patiënt, voorbij de diagnostische etiketten van geestelijke gezondheid. Een dergelijk perspectief houdt zich minder bezig met de vraag of een bepaald symptoom, zoals hyperarousal, deel uitmaakt van de OCD of van de angst van de patiënt, of dat zijn hopeloosheid een teken is van zijn op OCD gebaseerde catastrofering of te wijten is aan een sombere, depressieve kijk op het leven. In plaats daarvan wordt geprobeerd te begrijpen hoe elk symptoom past in de algehele ervaring van het individu, als onderdeel van hun bestaande worstelingen.

Behandelingsopties voor OCD, angst en depressie

Verschillende belangrijke psychische behandelingen hebben aangetoond significante verlichting te bieden van symptomen van OCD, angst en depressie.

Antidepressiva: Deze stemmingsverhogende groep medicijnen, en met name selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s), wordt beschouwd als een eerstelijns behandeling voor angst, depressie en OCD. Dit is te danken aan de werkzaamheid en veiligheid van SSRI’s bij de behandeling van alle drie deze aandoeningen, vermoedelijk door het verlagen van de mate van onrust die wordt ervaren door de persoon die ermee vecht. SSRI’s werken door de activatieperiode van de neurotransmitter serotonine te verhogen, waarvan herhaaldelijk is aangetoond dat het iemands gevoel van welbevinden verbetert, de reactie van de amygdala op angstige stimuli vermindert, en de ernst van de symptomen vermindert bij zowel angst als depressie. Naast SSRI-medicatie wordt de groep antidepressiva serotonine-noradrenalineheropnameremmers (SNRI’s) beschouwd als een eerstelijnsbehandeling voor depressie en angst.

Psychodynamische therapie: Psychodynamische therapie blijkt bijzonder effectief te zijn bij depressie en bepaalde angststoornissen, maar minder bij OCD. Deze vorm van therapie biedt een uitgebreide, diepgaande benadering van de onderliggende oorzaken waarmee de patiënt wordt geconfronteerd, in een poging om de omgeving die hun ontwikkeling mogelijk heeft gemaakt beter te begrijpen. Naarmate de context waarin zij zijn gegroeid duidelijker wordt, beginnen de stoornissen die zij bestrijden minder bedreigend te lijken, en beter beheersbaar.

CBT: Cognitieve gedragstherapie (CGT), en in het bijzonder blootstellings- en reactiepreventie (ERP), wordt ook beschouwd als een eerstelijnsbehandeling voor OCD, vanwege de bewezen werkzaamheid ervan bij de behandeling van deze aandoening. CGT werkt door het systematisch identificeren van schadelijke overtuigingen, uitputtende obsessies en verontrustend, dwangmatig gedrag, in een poging om een steviger gevoel van controle te krijgen wanneer men wordt geconfronteerd met destabiliserende stimuli.

Diepe TMS: Diepe Transcraniële Magnetische Stimulatie, of Deep TMS, is een verbetering van de traditionele, figuur-8 TMS die ervoor kwam, die erin slaagt om een aantal van de problemen aan te pakken die door zijn voorganger aan de orde werden gesteld.

Een niet-invasieve behandeling, Deep TMS maakt gebruik van een magnetisch veld om veilig en effectief de neurale activiteit te reguleren van hersenstructuren waarvan is vastgesteld dat ze verband houden met een aantal psychische aandoeningen. Deze behandeling vereist geen verdoving en kan worden opgenomen in de dagelijkse routine van het individu.

Diepe TMS slaagt erin de beperkingen van het bereik en de doelgerichtheid van traditionele TMS te overwinnen, dankzij de gepatenteerde H-Coil-technologie van Deep TMS, die wordt vastgehouden in een beschermende helm die op het hoofd van de patiënt is aangebracht. De H-Coil produceert magnetische velden die in staat zijn om rechtstreeks bredere en diepere gebieden van de hersenen te bereiken, waardoor de werkzaamheid en veiligheid van de behandeling wordt vergroot.

Deep TMS’s werkzaamheid werd bevestigd in een 2015 multicenter, sham-gecontroleerde studie gepubliceerd in World Psychiatry. De studie concludeerde dat één op de drie patiënten met behandelingsresistente MDD erin slaagde remissie te bereiken na het ondergaan van vier weken van de acute fase van Deep TMS-behandeling.

Ten slotte bleek bijna 80% van de resterende patiënten een verbetering te vertonen tijdens de voortzettingsfase.

Diepe TMS bleek zelfs nog meer effect te sorteren in een real-life setting. Uit de gegevens van meer dan 1000 deelnemers die Deep TMS kregen voor MDD, bereikte ruwweg 75% een klinische respons, waarbij één op de twee patiënten remissie bereikte.

De werkzaamheid van de behandeling voor OCD werd ook verder onderbouwd in een multicenter, sham-gecontroleerde studie uit 2019, gepubliceerd in het American Journal of Psychiatry. De studie vond specifiek dat het reguleren van de functies van “de mediale prefrontale cortex en anterieure cingulate cortex de OCD-symptomen aanzienlijk verbeterde.”

Naast de effectiviteit als een standalone behandeling, kan Deep TMS ook worden gecombineerd met allerlei soorten medicatie of aanvullende therapieën. Een studie uit 2019 gepubliceerd in het Journal of Psychiatric Research benadrukte het vermogen om het te integreren in een breder behandeltraject, door te vinden dat het significant hogere remissiepercentages bereikte wanneer het werd gecombineerd met medicatiebehandeling, in tegenstelling tot medicatie alleen.

Diepe TMS is ook aangetoond dat het een veilig behandeltraject biedt, zonder langdurige, substantiële of systemische bijwerkingen. Een onderzoek uit 2007 gepubliceerd door Clinical Neurophysiology bevestigde dit door te stellen dat Deep TMS een goed verdraagbare vorm van therapie is die geen nadelige fysieke of neurologische bijwerkingen veroorzaakt.

Het is deze combinatie van effectiviteit en veiligheid die Deep TMS in 2013 zijn FDA-goedkeuringsstatus voor depressie verleende. Deep TMS is ook het eerste niet-invasieve medische hulpmiddel dat de FDA-goedkeuringsstatus heeft gekregen voor de behandeling van OCD. Onlangs, in 2020, kreeg het een FDA-goedkeuringsstatus als een behandeling voor stoppen met roken. Deep TMS is ook CE-gemarkeerd in Europa, als een behandelingsoptie voor deze en een aantal andere psychische aandoeningen

Hoewel effectief als stand-alone behandelingen, moet ook worden vermeld dat het combineren van verschillende vormen van behandelingen een groter effect kan hebben dan elke behandeling op zichzelf. Dit is aangetoond in zowel angst- als depressie-gebaseerde behandelingen, specifiek bij het combineren van SSRI-medicatie met een cognitief-gerichte vorm van psychotherapie, zoals CGT, of het combineren van medicatiebehandeling met Deep TMS.