Kim jest Epictetus? From Slave To World’s Most Sought After Philosopher

To jest część naszej 3-częściowej serii o trzech najważniejszych filozofach stoickich: Marku Aureliuszu, Senece i Epictetusie. Znajdziesz tu krótkie wprowadzenie do Epictetusa, sugerowane lektury, trzy ćwiczenia/lekcje z niego, jak również wybór cytatów. Możesz również przeczytać nasze wprowadzenie do stoicyzmu, jeśli nie jesteś zaznajomiony z tą filozofią.

Wprowadzenie

Częścią tego, co sprawia, że stoicyzm jest fascynujący do studiowania jest to, że trzej z jego najbardziej znanych praktyków wahali się w szerokim zakresie, jeśli chodzi o ich pozycję w społeczeństwie. Pomyślmy o Marku Aureliuszu, cesarzu Imperium Rzymskiego zajmującym jedno z najpotężniejszych stanowisk na świecie. Pomyślmy o Senece, który był doradcą cesarza, znanym dramaturgiem i jednym z najbogatszych ludzi w Imperium Rzymskim. A potem jest Epictetus, zupełne przeciwieństwo, który urodził się jako niewolnik. To właśnie sprawia, że stoicyzm jest tak potężny: może dostarczyć ponadczasowych zasad, które pomogą nam zarówno w dobrym, jak i złym losie, niezależnie od naszej pozycji w życiu.

Epiktetus urodził się prawie 2000 lat temu w Hierapolis (dzisiejsze Pamukkale w Turcji) jako niewolnik w zamożnym domu. Epafrodyt, jego właściciel, dał mu pozwolenie na prowadzenie liberalnych studiów i w ten sposób Epictetus odkrył filozofię dzięki stoickiemu Musoniusowi Rufusowi, który stał się jego nauczycielem i mentorem. Później, Epictetus uzyskał wolność krótko po śmierci cesarza Nerona i zaczął nauczać filozofii w Rzymie przez prawie 25 lat. Trwało to do czasu, gdy cesarz Domicjan słynnie wygnał wszystkich filozofów w Rzymie. Epictetus uciekł do Nicopolis w Grecji, gdzie założył szkołę filozoficzną i nauczał tam aż do swojej śmierci.

Po jego śmierci Lucjan mówi nam, że ktoś kupił glinianą lampę Epictetusa za 3000 drachm (co zaskakujące, ta sama lampa została również wspomniana później przez Jamesa Joyce’a). Ale co jest takiego szczególnego w tej lampie? Jak ujął to Epictetus, udzielając ważnej stoickiej lekcji: „Trzymam żelazną lampę u boku moich domowych bogów, a gdy usłyszałem hałas w oknie, pobiegłem na dół. Zobaczyłem, że lampa została skradziona. Pomyślałem, że człowiek, który ją ukradł, nie kierował się żadnym nierozsądnym motywem. Co wtedy? Jutro, mówię, znajdziesz jedną z glinianych naczyń. Zaiste, człowiek traci tylko to, co już ma.”

Silny i szeroki wpływ Epiktetusa można dostrzec w wielu przypadkach. Marek Aureliusz w Medytacjach dziękuje swojemu nauczycielowi Juniusowi Rusticusowi za zapoznanie go z Epictetusem. Istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że Rustykus rzeczywiście uczestniczył w wykładach Epictetusa i przekazał Markowi własne notatki. Jednak najbardziej prawdopodobne jest to, że Marek przeczytał szeroko rozpowszechnione notatki ucznia Epictetusa, Arrii, które omówimy poniżej.

James Stockdale, który był jeńcem wojennym w Wietnamie przez ponad 7 lat, przypisuje Epictetusowi dostarczenie mu ram, jak znosić tortury, którym był poddawany. Ponieważ Stockdale był zakuty w kajdany na nogach, z pewnością pamiętał, że Epictetus miał niepełnosprawną nogę, która prawdopodobnie została złamana przez jego mistrza, choć nie ma co do tego pewności. Jednak Epictetus powiedziałby w odniesieniu do tego: „Choroba jest przeszkodą dla ciała, ale nie dla twojej zdolności wyboru, chyba że jest to twój wybór. Kulawizna jest przeszkodą dla nogi, ale nie dla twojej zdolności wyboru. Powiedz to sobie w odniesieniu do wszystkiego, co się dzieje, a wtedy będziesz postrzegał takie przeszkody jako przeszkody dla czegoś innego, ale nie dla siebie.”

Epiktetus pojawia się w znanej powieści autora Toma Wolfe’a Człowiek w pełni. Albert Ellis, psycholog, który założył Cognitive Behavioral Therapy był również pod wpływem Epictetus.

Fascynujące jest to, że wpływ ten przyszedł przez czyste szczęście. Epictetus nigdy właściwie nic nie zapisał. To dzięki jego uczniowi Arrianowi mamy pisemną relację z jego lekcji. I jeśli wszyscy, od cesarzy po bohaterów wojennych, byli wdzięczni za to, że znaleźli wskazówki, pocieszenie i siłę w lekcjach Epiketusa, to musi być coś dla nas. Ale tylko jeśli się na to zdecydujemy.

Dzieła godne uwagi &Sugerowane lektury

Wspaniałym punktem wyjścia dla Epictetusa byłby jego Enchiridion, który tłumaczy się jako „mały podręcznik lub poradnik” i dokładnie taki jest. Jest to idealne wprowadzenie do Epictetusa, ponieważ jest pełne krótkich stoickich maksym i zasad. W przeciwieństwie do Seneki i Marka, Epictetus jest nieco trudniejszy do przeczytania i zalecamy zacząć od tych dwóch, jeśli jeszcze ich nie czytałeś. Następnym krokiem byłyby Dyskursy Epiketusa, które są znacznie dłuższe i zasługują na większe zaangażowanie.

Do innych lektur, jak wspomniano powyżej, polecamy przeczytanie krótkiej autobiografii Courage Under Fire Jamesa Stockdale’a, jak również A Man in Full Toma Wolfe’a.

3 Ćwiczenia & Lessons From Epictetus

1. Remember What’s In Your Control

Enchiridion rozpoczyna się od jednej z najważniejszych maksym w filozofii stoickiej. Znaczenie rozróżniania rzeczy, które są pod naszą kontrolą i rzeczy, które nie są. (Jest to przypomnienie, aby nie złościć się i nie denerwować z powodu rzeczy, na które nie mamy wpływu, takich jak inni ludzie i wydarzenia zewnętrzne, a skupić się tylko na sobie, na naszym własnym zachowaniu. To czyni rzeczy nieco łatwiejszymi, nieprawdaż? Pokorne przypomnienie o tym, jak wiele dzieje się rzeczy, na które nie mamy wpływu oraz nauka odpuszczania i akceptowania rzeczy takimi, jakimi są. Jednak w tym samym czasie, potężne przypomnienie, że nasze działania i wybory są w pełni w naszej własnej kontroli. Jak powiedział Epictetus,

„Niektóre rzeczy są w naszej kontroli, a inne nie. Rzeczy w naszej kontroli to opinia, dążenie, pragnienie, awersja, i jednym słowem to, co jest naszym własnym działaniem. Rzeczy, na które nie mamy wpływu, to ciało, własność, reputacja, rozkaz i, jednym słowem, cokolwiek, co nie jest naszym własnym działaniem.”

2. Ustal standard

Najlepsi liderzy rzadko mówią, jak powinno się robić rzeczy, ich czyny mówią same za siebie. Pomyśl o kimś, kogo podziwiałeś i jak wiele lekcji wyniosłeś pośrednio z wyborów, których dokonał i przykładu, który dał. Podobnie my musimy się skupić na tym, jak żyjemy i jakich wyborów dokonujemy. To właśnie tam nasz czas i energia zostaną najlepiej spożytkowane. Jak to ujął Epictetus,

„Nigdy nie nazywaj się filozofem, ani nie mów wiele wśród nieuczonych o twierdzeniach, ale postępuj zgodnie z nimi. I tak, na zabawie nie mów, jak się powinno jeść, lecz jedz tak, jak się powinno.”

3. Wyznacz sobie charakter

Epiktetus rozumiał, jak bardzo działamy z przyzwyczajenia i jak bardzo mamy skłonność do myślenia, że nasze sposoby postępowania są ustalone. Napominał swoich uczniów, aby ustalili pewne zasady i standardy, których muszą przestrzegać i nie odbiegać od nich tak bardzo, jak to tylko możliwe. To z pewnością nie jest łatwe, ale małymi krokami, każdego dnia przypominając sobie, w jakim kierunku chcielibyśmy podążać, możemy zbliżyć się do charakteru, który chcielibyśmy mieć. Jak to ujął,

„Natychmiast przepisz sobie jakiś charakter i formę postępowania, które możesz zachować zarówno w samotności, jak i w towarzystwie.”

Epiktetus Cytaty

„Żadna rzecz wielka nie powstaje nagle, bardziej niż kiść winogron lub figa. Jeśli powiesz mi, że pragniesz figi, odpowiem ci, że musi być na to czas. Niech najpierw zakwitnie, potem wyda owoc, potem dojrzeje.”

„Niech śmierć i wygnanie, i wszystkie inne rzeczy, które wydają się straszne, będą codziennie przed twoimi oczami, ale śmierć przede wszystkim; a nigdy nie będziesz miał żadnej wstrętnej myśli, ani zbyt gorliwie niczego nie będziesz pożądał.”

„Nie żądaj, aby wydarzenia działy się tak, jak chcesz; ale życz im, aby działy się tak, jak się dzieją, a twoje życie będzie pogodne.”

„Choroba jest przeszkodą dla ciała, ale nie dla woli, chyba że sama sobie tego życzy. Kulawizna jest przeszkodą dla nogi, ale nie dla woli; i powiedz to sobie w odniesieniu do wszystkiego, co się dzieje. Przekonasz się bowiem, że jest to przeszkodą dla czegoś innego, ale nie dla siebie.”

„Nie mogę uniknąć śmierci; ale czy mogę uniknąć strachu przed nią? Czy muszę umrzeć drżąc i lamentując?”

„Najlepiej wykorzystać to, co jest w naszej mocy, a resztę przyjąć tak, jak się pojawi.”

.