In DE MEESTE TALEN zou het een diagnose zijn als iemand zei dat je kanker had. In het Nederlands is het eerder een belediging. Kankerlijer is een van de vele scheldwoorden en scheldwoorden die van ziekten zijn afgeleid. Een ongewenst persoon kan worden gezegd “tyfus af” (optyfussen) of “consumptie krijgen” (krijg de tering). Als je je in het (Amerikaans) Engels rot lacht, kun je je in het Nederlands “de pleuris lachen”. In Engeland wordt al eeuwen niemand meer een “poxy bitch” genoemd, maar in Nederland mag je iemand nog steeds een pokkenteef noemen. Een verdomd lange weg is een klereneind (“cholera-end”). En ga zo maar door.
Uw browser ondersteunt het <audio>-element niet.
Geniet van meer audio en podcasts op iOS of Android.
Omdat scheldwoorden gebaseerd zijn op sociale taboes, worden ze in de meeste culturen in verband gebracht met seks, uitwerpselen of religie. Veel Nederlandse scheldwoorden zijn dat ook, maar ze voelen vaak zwakker aan dan de medische. Schijt lijkt minder op zijn Engelse tegenhanger en meer op het zachtere Franse merde. Mierenneuker is een anonieme uitdrukking voor iemand die zich druk maakt over details. “Hoer’ is ook een belediging in het Nederlands, maar toen de rapper Lil’ Kleine afgelopen herfst ruzie had met popzangeres Anouk, koos hij voor het hardere ‘kankerhoer’.
Geleerden weten niet zeker waarom Nederlanders vloeken met ziektes. Eén theorie legt een verband met het calvinisme, de puriteinse tak van het protestantisme die hier in de 16e eeuw opgang maakte en die stelt dat de deugd van hen die voor de hemel bestemd zijn, zich zal uiten in wereldse welvaart, gezondheid en hygiëne. “Er was een verschuiving van de aandacht van het hiernamaals naar dit leven, waardoor bijvoorbeeld de kracht van ‘Godverdomme’ afnam,” zegt Marten van der Meulen, een Nederlandse taalkundige en auteur van een boek over vloeken. Volgens deze theorie zou “een vloek sterker kunnen zijn als je iets in het echte leven gebruikte, zoals een ziekte.”
Echter is er ook wat taalkundigen de frequentiehypothese noemen: de Nederlanders vloekten misschien met ziekten, gewoon omdat het aansloeg. Taal, zoals Laurie Anderson zei, is een virus. Misschien zullen Nederlandse kinderen elkaar op een dag op het schoolplein te lijf gaan met kreten als coronalijer.
Dit artikel verscheen in het Europakatern van de gedrukte editie onder de kop “Nederlandse ziekte”
