Na południu miasta Meksyk, około 100 mil szemranych kanałów wije się przez dzielnicę Xochimilco. Tutaj, urbanistyczny rozrost jednego z najgęstszych miast świata ustępuje miejsca jezioru, gdzie rdzenni rolnicy uprawiają unikalny system pływających ogrodów od czasów przedkolonialnych. Nazywane chinampas, te pływające ogrody zostały zbudowane przez Azteków, aby wyżywić rosnącą populację.
Xochimilco stało się jednym z głównych źródeł żywności w mieście, ale szybka urbanizacja w latach 1900 oznaczała mniej ziemi dostępnej dla rolnictwa. W 1985 roku, kiedy trzęsienie ziemi nawiedziło miasto Meksyk, wiele chinampas zostało opuszczonych, ponieważ ludzie, którzy stracili swoje domy, zbudowali slumsy. Dziś, tylko około 20 procent z około 5.000 akrów chinampas są w użyciu, a tylko 3 procent są wykorzystywane do rolnictwa.
Ale odkąd pandemia COVID-19 uderzyła w Meksyk, przerywając przemysłowe dostawy żywności w istotny sposób, drobni rolnicy zwiększyli produkcję i zrekultywowali opuszczone chinampas, aby zaspokoić popyt na świeżą, lokalną żywność.
„Mówimy o czymś, co ma 1000 lat. Musimy to zachować” – mówi Raúl Mondragón podczas rozmowy telefonicznej z jego domu w Mexico City. Mondragón zajmuje się odzyskiwaniem chinampas od 2016 roku, kiedy to założył Colectivo Ahuejote. Teraz wirus ujawnia siłę tego modelu w samym środku kryzysu.
Odrodzenie hodowli chinampa wynika po części z problemów związanych z pandemią na głównym rynku w Mexico City, La Central de Abastos, największym tego rodzaju w Ameryce Łacińskiej. Niektóre magazyny zostały zamknięte, ruch ciężarówek ograniczony, a ludzie chorują na wirusa. Łańcuch dostaw producentów z całego kraju musiał również zmagać się z zamknięciami dróg, które ograniczyły dostawy do stolicy i podniosły ceny.
Podczas gdy rynek jest zamkniętym i często zatłoczonym środowiskiem, drobni rolnicy mogą dostarczać swoje plony bezpośrednio do konsumenta, korzystając z modelu podobnego do Rolnictwa Wspieranego przez Społeczność (CSA). W czasach, gdy ludzie obawiają się ryzyka związanego z zakupami na zatłoczonym rynku lub w sklepie spożywczym, kupowanie bezpośrednio od chinampero w punkcie odbioru na świeżym powietrzu w ich sąsiedztwie jest jednym ze sposobów ograniczania ekspozycji.
Kwarantanna dała również wielu Meksykanom więcej czasu na gotowanie, wskazuje Mondragón, a oni bardziej interesują się tym, skąd pochodzi ich żywność. Cytuje przyjaciela, który teraz nie tylko wie, co to jest por, ale także jak go ugotować. Jego „bardzo kapitalistyczna” siostra zaczęła kompulsywnie kompostować.
Mondragón dorastał w Xochimilco, jedząc produkty z chinampas, które jego rodzina kupowała na lokalnym rynku. Teraz pracuje na chinampie o powierzchni 1500 metrów kwadratowych, którą Colectivo Ahuejote wykorzystuje do uprawy roślin, nauczania i eksperymentowania z nowymi technikami. Kolektyw działa jako organizacja pozarządowa, aby rozwijać współpracę między rolnikami, a także rozpoczął działalność zarobkową, aby sprzedawać produkty. Ich celem jest rekultywacja opuszczonych chinampas, aby promować zrównoważone rolnictwo i dziedzictwo rolnicze kraju.
Pandemia zatrzymała warsztaty i szkolenia kolektywu, ale komercyjna strona biznesu kwitnie. Od lutego do maja drobni rolnicy, którzy są częścią kolektywu, zwiększyli sprzedaż o 100 do 120 procent, jak twierdzi Mondragón. Sieci, które były latami w tworzeniu stają się teraz większą częścią zaopatrzenia miasta w żywność.
To jest mile widziana zmiana dla rolników, którzy mają inne prace, aby się utrzymać. Chinampero Pedro Capultitla miał kiedyś dwie lub trzy dodatkowe prace, ale ostatnio był w stanie zrezygnować z jednej z nich, aby poświęcić więcej czasu rolnictwu.
Słowo chinampa pochodzi od Nahuatl chinámitl, co oznacza żywopłot lub ogrodzenie wykonane z trzciny. Błoto z dna kanału, jak również roślinność jeziora są spiętrzane w tym ogrodzeniu, aż dotrą do powierzchni, tworząc żyzne i dobrze nawodnione miejsce do uprawy roślin. Te sprzyjające warunki sprawiają, że chinampas jest jednym z najbardziej produktywnych rodzajów rolnictwa na świecie, umożliwiającym aż siedem zbiorów w ciągu roku. Rozkwitają tu różne produkty: zielenina, zioła, kwiaty, owoce i milpa – połączenie kukurydzy, fasoli i kabaczka, uprawiane również przez rdzennych amerykańskich rolników w Stanach Zjednoczonych, którzy nazywają tę kolekcję trzema siostrami.
Chinampero Pedro Méndez Rosas uprawia ziemię przez całe życie i w tym czasie widział pokolenia rolników, którzy wyjeżdżają, aby znaleźć pracę w mieście. „Wyjeżdżają w poszukiwaniu większych pieniędzy lub bardziej eleganckiego życia” – mówi w rozmowie telefonicznej po dniu spędzonym głównie na zbieraniu kabaczków. „Ale ja zawsze wolałem być na polu.”
Méndez Rosas uprawia te same chinampas, co jego ojciec i dziadek, i je to, co tam uprawia, kupując jedynie produkty takie jak zboża i mięso. Zaczął pomagać, gdy miał pięć lub sześć lat, a „naprawdę pracował”, gdy miał 13 lat. W październiku skończy 50 lat.
Od czasu COVID-19, Méndez Rosas zauważył wzrost popytu na zieleninę liściastą. Ponieważ zamówienia, które zwykle realizuje od restauracji i szefów kuchni, zostały wstrzymane, teraz sprzedaje produkty głównie osobom prywatnym i rodzinom. Szybkie zmiany w biznesie mogą być wyzwaniem, ale Méndez Rosas nigdy nie był w tym dla pieniędzy.
„Bycie chinampero jest powołaniem,” mówi Méndez Rosas. „Dla mnie jest to sposób na życie. To sposób na podtrzymywanie naszych tradycji i naszej kultury.”
Te pływające ogrody karmiły miasto przez tysiąclecie, w czasach choroby i w czasach zdrowia, a ta pandemia sprawiła, że stało się jasne, że są one przygotowane do podtrzymywania miasta w przyszłości. Tradycje trwają po cichu; ziarno zakopane w żyznej ziemi, małe pewniki wobec przyszłości. Pedro Méndez Rosas ze swojej strony przygotowuje się do sadzenia.
Możesz przyłączyć się do rozmowy o tej i innych historiach na forach społeczności Atlas Obscura.
