Sinds de Tweede Wereldoorlog is de Italiaanse samenleving ingrijpend veranderd, met grote gevolgen voor het dagelijks leven. Een van de belangrijkste elementen van verandering is de meer zichtbare rol die vrouwen buitenshuis in de samenleving spelen, zoals een grotere deelname aan het hoger onderwijs en aan de vrije beroepen. Een van de aspecten van deze veranderde rol is dat Italië een van de laagste gemiddelde aantallen kinderen per vrouw ter wereld kent, en ook een van de laagste geboorte- en vruchtbaarheidscijfers. In de eerste jaren van de 21e eeuw was er veel bezorgdheid over het dalende aantal geboorten en sommige steden en dorpen, vooral in het ontvolkte zuiden, boden geldpremies en belastingvoordelen voor pasgeborenen. Even zorgwekkend was de gelijktijdige vergrijzing van Italië; in 2010 was ongeveer een vijfde van de bevolking ouder dan 65.
Voor Italiaanse gezinnen behoren televisiekijken, naar de radio luisteren, kranten lezen en naar de bioscoop gaan tot de populairste dagelijkse vrijetijdsbestedingen; boeken lezen en aan sport doen zijn minder gebruikelijk onder de meerderheid van de mensen. Volgens enquêtes zijn de Italianen zeer tevreden over hun gezinsrelaties, vriendschappen en gezondheidstoestand, terwijl hun economische situatie en hun arbeidspositie minder bevredigend zijn. Dit is vooral het geval in Zuid-Italië, waar minder kansen op werk zijn en waar de werkloosheid hoog is.
Hoewel de populariteit van thuis- en draadloos vermaak is toegenomen, blijft het gebruik van openbare ruimten belangrijk. Jonge Italianen ontmoeten dagelijks vrienden, vaak ’s avonds op de pleinen in de steden, en maken vaak uitstapjes naar bars, bioscopen, pizzeria’s en disco’s. Dankzij de websites van de sociale media en de mobiele telefoons kunnen de Italianen, vooral die van de jongere generaties, de banden met hun vrienden onderhouden, maar de onlinecommunicatie wordt over het algemeen beschouwd als een methode om de face-to-faceinteractie te vergemakkelijken, eerder dan te vervangen. Kustgebieden zijn populaire bestemmingen in de zomer. De auto blijft ook een sterke greep houden op het dagelijkse leven. Er is veel autobezit en veel steden en dorpen hebben te kampen met ernstige verkeersopstoppingen en vervuiling.
Voedsel is van oudsher een belangrijk element van het Italiaanse leven. De werkpatronen in Italië draaien om het middagmaal, hoewel de ontspannen lunchpauze van twee uur aan het verdwijnen is. Bars en trattorie leveren goedkoop en snel aan de casual diner. De culinaire tradities van Italië dragen trots verschillende voorouders, voornamelijk Etruskische, Griekse en Saraceense: aan de Etrusken is het overvloedige gebruik van graan te danken, aan de Grieken de wijdverbreide aanwezigheid van met kruiden bereide vis, en aan de Saracenen de liefde van het land voor gebak, rijst, en citrusvruchten. Hoewel er niet één stijl van Italiaans koken is, met een grote verscheidenheid aan regionale verschillen, delen de Italianen overal een liefde voor noedels, en pasta’s dragen eufonische namen als spaghetti (“kleine slierten”), penne (“veren”), macaroni (“kleine lieve dingen”), en orecchiette (“kleine oren”). In het zuiden worden de noedels vaak gekruid met sauzen van olijfolie, tomaten en kruiden. In het noorden, vooral in Piemonte, worden ze bedekt met room, boter en kaas. Veel buitenlanders zijn gewend geraakt aan deze regionale variaties, omdat de Italiaanse keuken een populair cultureel exportproduct is geworden.
Internationale gerechten zoals pasta en pizza en ingrediënten zoals olijfolie zijn natuurlijk populair in Italië, maar de Italiaanse keuken blijft gekenmerkt door sterke regionale tradities, de lokale geografie, de manier van leven en de geschiedenis. De Noord-Italiaanse gastronomie staat bekend om haar gebruik van boter, rijst, polenta en kazen. Zeevruchten en schaaldieren zijn overheersend aan de kusten. Vleesgerechten zijn populair in Midden-Italië; in Toscane en Umbrië wordt bijvoorbeeld wild zwijn gekookt. Het zuiden staat bekend om zijn citrusvruchten, olijfgaarden en wijngaarden. Italië is ook een van ’s werelds grootste wijnproducenten, en elke regio in Italië is bekend om wijn – om er maar een paar te noemen, Barbera en Barolo in Piemonte, Valpolicella en Soave in Veneto, Chianti in Toscane, Primitivo in Puglia, Cirò in Calabrië, en Marsala in Sicilië.
Voor de meeste Italianen in de 21e eeuw speelt religieuze activiteit een veel kleinere rol in het dagelijks leven dan in de vorige eeuw en is gewoonlijk geconcentreerd op zondagen of op speciale vieringen zoals Kerstmis en Pasen. Oudere generaties, vooral op het platteland, zijn echter meer betrokken en wonen soms elke dag de mis bij.
Contunico © ZDF Enterprises GmbH, MainzZie alle video’s bij dit artikel
Het regionale leven in Italië wordt gekenmerkt door een verscheidenheid aan gebruiken en een grote verscheidenheid aan feesten, ook al is het hun aantrekkingskracht op de toeristenindustrie en de televisie die hen in leven helpt houden. De meeste religieuze feesten zijn rooms-katholiek, gewijd aan de Madonna of aan verschillende heiligen. Het feest van Driekoningen op 6 januari is een voorbeeld van de religieuze verscheidenheid, maar ook van de heidense elementen die in sommige van deze vieringen aanwezig zijn. Traditioneel brengt een heks, de Befana, op deze dag geschenken naar kinderen. In de dorpen Mezzojuso en Piana degli Albanesi, beide in de buurt van Palermo, wordt Driekoningen gevierd volgens de Byzantijnse ritus en volgens de Albanese ritus. De meest opmerkelijke carnavalsfeesten worden gehouden in Viareggio en Venetië, waar zij in 1992 voor het eerst door grote sponsors werden gefinancierd.
De sterke landbouwtraditie van Italië geeft aanleiding tot een groot aantal feesten ter ere van de oogst, het voedsel, het land en de zeevaart. Deze feesten weerspiegelen de traditionele activiteiten van het gebied waar zij worden gehouden. Zo wordt in Spello (bij Perugia) met het olijven- en bruschetta-feest het einde van de olijvenoogst gevierd, terwijl het visfeest in Termoli de visserijtraditie in de haven weerspiegelt en het hazelnootfeest in Canelli (bij Asti) getuigt van het belang van deze plaatselijke teelt. In Senale (bij Bolzano) wordt de traditionele trek van de schapen over de gletsjers van Giorgio gevierd, terwijl de vissers in de haven van Aci Trezza (bij Catania) elk jaar in juni een kluchtige zwaardvisjacht houden.
Sommige feesten zijn meer sportief van aard, zoals de historische paardenrennen de Corsa del Palio in Siena, de “voetbalwedstrijd” van Florence in 16e-eeuwse klederdracht, en de regatta’s van Venetië, terwijl andere historische gebeurtenissen herdenken, zoals het Leliefeest te Nola (bij Napels), ter herinnering aan de terugkeer van St. Paulinus van Nola in 394 na een lange gevangenschap in Afrika, en het festival van Piedigrotta in Napels, ter herdenking van de slag bij Velletri in 1744. De Biënnale van Venetië, die in 1895 werd opgericht, wordt om het andere jaar gehouden om de beeldende en uitvoerende kunsten te vieren.
