Van oudsher werd slapeloosheid gezien als secundair aan andere aandoeningen zoals depressie. Het idee was dat je depressief werd – en dat je slaap als gevolg daarvan in de war raakte. Dit kan inhouden dat je moeilijk in slaap valt, ’s nachts veel te lang wakker bent of eerder wakker wordt dan gehoopt.
Dit kan zinvol zijn voor mensen die een depressie hebben meegemaakt en merken dat gedachten aan schrijnende gebeurtenissen, zoals van een overleden dierbare of eerdere mislukkingen, hen ’s nachts wakker houden. De mogelijkheid dat depressie leidt tot slapeloosheid komt ook overeen met onderzoek waarbij ik betrokken ben geweest – waar we ontdekten dat volwassenen met slapeloosheid meer kans hadden dan anderen om eerder in hun leven angst en depressie te hebben ervaren.
Maar zou het echt andersom kunnen zijn? Zou slecht slapen u depressief kunnen maken? In de afgelopen tien jaar is het steeds duidelijker geworden dat een verstoorde slaap vaak voorafgaat aan een depressie-episode, en niet daarna, waardoor het idee dat slaapproblemen secundair zijn aan andere aandoeningen, verdwijnt.
Dit is ook niet zo moeilijk – denk maar eens aan hoe u zich voelt nadat u slecht hebt geslapen. Misschien bent u huilerig of snauwt u de mensen om u heen af. De literatuur lijkt het idee te bevestigen dat ons vermogen om onze emoties te reguleren verminderd is na een slechte nachtrust. Slapeloosheid blijkt ook depressie te voorspellen volgens diagnostische criteria.
Dus waarom leidt slecht slapen tot depressie? Er zijn veel verschillende mechanismen voorgesteld. Om maar een paar voorbeelden te geven, laten we beginnen met ons gedrag. Ik zal bijvoorbeeld eerder een avondje uit met vrienden of een sportles afzeggen na een slechte nachtrust. Dat zou een deel van het probleem kunnen zijn, want dat zijn precies de gebeurtenissen die kunnen helpen om depressieve symptomen op afstand te houden.
Als we bedenken wat er met de hersenen gebeurt als we slaap missen, zijn er aanwijzingen waarom slaap en depressie met elkaar in verband staan. Eén studie over dit onderwerp richtte zich op een gebied in de hersenen dat de amygdala wordt genoemd. Dit is een amandelvormige structuur diep in de hersenen, waarvan wordt aangenomen dat het een belangrijke rol speelt bij onze emoties en angstniveaus.
Er werd ontdekt dat deelnemers met een slaaptekort van ongeveer 35 uur een grotere amygdala-respons vertoonden wanneer zij emotioneel negatieve beelden te zien kregen dan degenen die geen slaaptekort hadden gehad. Interessant genoeg leken de banden met delen van de hersenen die de amygdala reguleren ook zwakker – wat betekent dat de deelnemers misschien minder goed in staat waren hun emoties onder controle te houden. Dergelijke bevindingen zouden kunnen helpen verklaren hoe een slechte slaap moeilijkheden zoals depressie kan veroorzaken.
Erfelijke slapeloosheid
Over de jaren heen heeft mijn eigen werk een gedragsgenetisch perspectief genomen in een poging om de verbanden tussen slechte slaap en depressie te begrijpen. Uit mijn tweelingonderzoek en dat van anderen blijkt dat slechte slaap en slapeloosheid tot op zekere hoogte deel kunnen uitmaken van dezelfde genetische cluster – wat betekent dat als we genen erven die ons gevoelig maken voor slapeloosheid, we ook kwetsbaar kunnen zijn voor depressie.
Bij mijn pogingen om het verband tussen slaap en depressie te verklaren, ben ik ook geïntrigeerd door recent werk op het gebied van het immuunsysteem en depressie. Uit onderzoek is gebleken dat mensen die aan een depressie lijden of het risico lopen daarop te lijden, een hoge mate van ontsteking in hun lichaam hebben. Hun immuunsysteem lijkt in hyper-drive te zijn, alsof het een infectie bestrijdt of geneest van een verwonding. Wanneer we de slaap verstoren of beperken, kunnen we ook ontstekingen ervaren, dus misschien zou ontsteking ook kunnen helpen om het verband tussen slaap en depressie te verklaren.
Dus wat kunnen we er aan doen? Er wordt al enige tijd beweerd dat we depressies kunnen voorkomen of behandelen door de slaap te verbeteren. Recentelijk zijn er gegevens uit studies naar voren gekomen die erop wijzen dat dit inderdaad het geval zou kunnen zijn. Zo hebben onderzoekers van de Universiteit van Oxford in samenwerking met de aanbieder van psychologische therapie Self Help Manchester onderzocht of een online behandeling voor slapeloosheid de symptomen van angst en depressie vermindert. Ze adviseerden mensen met deze problemen om stappen te ondernemen, zoals het houden van een consistente wektijd, uit bed te komen als ze niet kunnen slapen, en overtuigingen uit te dagen dat een slechte nachtrust onmachtig is.
Zij ontdekten dat zowel angst- als depressiesymptomen afnamen na behandeling van de slapeloosheid. Andere groepen onderzoeken momenteel of we door onze slaap te verbeteren ook andere soorten psychiatrische problemen kunnen verminderen. Maar zelfs voordat dit werk is voltooid, is de boodschap van het onderzoek tot nu toe duidelijk: we moeten beginnen onze slaap prioriteit te geven.
